Біялогія. 10 клас

Раздзел 1

• Прэамбула Страница
• § 1. Агульныя ўласцівасці жывых арганізмаў Книга

  • Успомніце, па якіх прыметах можна адрозніць жывы арганізм ад аб’екта нежывой прыроды. Як размнажаюцца жывёлы, расліны?
  • Як вы думаеце? Якія ўласцівасці з’яўляюцца агульнымі для ўсіх жывых арганізмаў?
  • Вы даведаецеся пра разнастайнасць агульных уласцівасцей жывых арганізмаў, па  якіх яны адрозніваюцца ад аб’ектаў нежывой прыроды.
• § 2. Паняцце пра асяроддзе пражывання і пра навакольнае асяроддзе. Фактары асяроддзя і іх класіфікацыя Книга

  • Успомніце, якія фактары жывой і нежывой прыроды акружаюць раслінны або жывёльны арганізм у іх месцапражываннях.
  • Як вы думаеце? Па якіх крытэрыях можна падзяліць на групы фактары асяроддзя пражывання арганізма?
  • Вы даведаецеся пра класіфікацыю фактараў асяроддзя пражывання паводле значнасці для жыцця арганізма і паводле прыроды іх паходжання.
• § 3. Заканамернасці ўздзеяння фактараў асяроддзя на арганізм. Межы трываласці (талерантнасці) Книга

  • Успомніце, на якія групы класіфікуюць экалагічныя фактары асяроддзя пражывання паводле іх значнасці для жыцця арганізма і паводле прыроды паходжання.
  • Як вы думаеце? Чаму адна і тая ж сіла ўздзеяння экалагічнага фактару для адных арганізмаў спрыяльная, для іншых — неспрыяльная, а для трэціх — згубная?
  • Вы даведаецеся пра агульныя заканамернасці ўздзеяння экалагічных фактараў асяроддзя пражывання на жыццядзейнасць арганізмаў, пра межы трываласці арганізмаў.
• *§ 3—1. Узаемадзеянне экалагічных фактараў Книга

  • Успомніце, як змяняецца жыццядзейнасць арганізма пры змяненні сілы ўздзеяння экалагічнага фактару.
  • Як вы думаеце? Ці можа адзін фактар асяроддзя ўплываць на іншы і пры гэтым змяняць сілу ўздзеяння на арганізм?
  • Вы даведаецеся пра розныя тыпы ўзаемадзеяння экалагічных фактараў.
• § 4. Паняцце пра лімітуючыя фактары Книга

  • Успомніце, якія тыпы ўзаемадзеяння экалагічных фактараў могуць назірацца ў асяроддзі пражывання арганізма. Як пры гэтым будзе змяняцца іх сіла ўздзеяння на арганізм?
  • Як вы думаеце? Як вызначыць фактар асяроддзя, ад якога залежыць жыццядзейнасць арганізма пры адначасовым уздзеянні ўсіх іншых экалагічных фактараў?
  • Вы даведаецеся пра лімітуючы фактар, які вызначае жыццядзейнасць арганізма ў асяроддзі пражывання, а таксама пра правіла мінімуму Лібіха і закон талерантнасці Шэлфарда.
• § 5. Святло ў жыцці арганізмаў. Фотаперыяд і фотаперыядызм Книга

  • Успомніце, якую ролю адыгрывае святло ў жыцці раслін.
  • Як вы думаеце? Навошта патрэбна святло гетэратрофным арганізмам? Ці могуць яны жыць у поўнай цемнаце?
  • Вы даведаецеся пра значэнне кампанентаў сонечнага святла для жыцця арганізмаў, пра паняцці «фотаперыяд» і «фотаперыядызм», пра адаптацыі ды святла ў раслін розных экалагічных груп.
• *§ 5—1. Экалагічныя групы раслін у адносінах да светлавога рэжыму асяроддзя існавання Книга

  • Успомніце, як рэагуюць расліны на чаргаванне светлага і цёмнага часу сутак. Ці ўплывае змяненне даўжыні светлавога дня на працягу года на жыццё раслін?
  • Як вы думаеце? Якія прыстасаванні дазваляюць раслінам існаваць у розных умовах асветленасці?
  • Вы даведаецеся пра разнастайнасць адаптацый у розных экалагічных груп раслін у адносінах да светлавога рэжыму асяроддзя пражывання.
• *§ 5—2. Значэнне святла ў жыцці жывёл Книга

  • Успомніце, як рэагуюць жывёлы на чаргаванне светлага і цёмнага часу сутак. Як змяненне даўжыні светлавога дня на працягу года ўплывае на жыццё жывёл?
  • Як вы думаеце? Якую ролю адыгрывае святло ў жыцці жывёл?
  • Вы даведаецеся пра ролю святла як крыніцы цяпла для жывёл, пра яго значэнне для іх арыентацыі ў прасторы.
• § 6. Тэмпература як экалагічны фактар. Пайкілатэрмныя і гамаятэрмныя арганізмы Книга

  • Успомніце, якую ролю адыгрывае тэмпература асяроддзя ў жыцці розных арганізмаў.
  • Як вы думаеце? Чаму пры перамяшчэнні з поўдня на поўнач памеры цела жывёл, як правіла, павялічваюцца, а вышыня раслін памяншаецца?
  • Вы даведаецеся, чаму тэмпература з’яўляецца адным з лімітуючых фактараў, якія арганізмы называюцца пайкілатэрмнымі, а якія — гамаятэрмнымі, як яны рэагуюць на змеяненне тэмпературы асяроддзя.
• *§ 6—1. Адаптацыі раслін да розных тэмпературных умоў асяроддзя Книга

  • Успомніце, якую ролю адыгрывае тэмпература асяроддзя ў жыцці раслін.
  • Як вы думаеце? Якія прыстасаванні дазваляюць раслінам існаваць у розных тэмпературных умовах асяроддзя?
  • Вы даведаецеся, якія тыпы адаптацый сфарміраваліся ў раслін розных экалагічных груп у адносінах да тэмпературы асяроддзя пражывання.
• *§ 6—2. Адаптацыі жывёл да розных тэмпературных умоў асяроддзя Книга

  • Успомніце, якую ролю адыгрывае тэмпература асяроддзя ў жыцці жывёл.
  • Як вы думаеце? Чаму роднасныя віды, якія жывуць у больш халодных умовах (на поўначы), як правіла, буйнейшыя за тыя, якія жывуць у больш цёплым клімаце?
  • Вы даведаецеся, якія экалагічныя групы жывёл вылучаюць у адносінах да тэмпературнага рэжыму асяроддзя, якія тыпы адаптацый да тэмпературы сфарміраваліся ў розных відаў жывёл.
• § 7. Вільготнасць як экалагічны фактар. Экалагічныя групы раслін у адносінах да вільгаці Книга

  • Успомніце, якую ролю адыгрывае вада ў жыцці раслін.
  • Як вы думаеце? Чаму ў раслін, сарваных у месцазнаходжаннях з розным водным рэжымам (у забалочанай мясцовасці, на вільготным і сухадольным лузе), завяданне настае праз розныя прамежкі часу?
  • Вы даведаецеся пра разнастайнасць адаптацый раслін да рознай ступені водазабяспечанасці іх асяроддзя пражывання.
• *§ 7—1. Адаптацыі жывёл да рознага воднага рэжыму асяроддзя Книга

  • Успомніце, якую ролю адыгрывае вада ў жыцці жывёл.
  • Як вы думаеце? Адкуль бяруць ваду жывёлы, якія жывуць у пустыні?
  • Вы даведаецеся пра разнастайнасць адаптацый жывёл да рознай ступені водазабеспячэння іх асяроддзя пражывання.
• § 8. Прыстасаванні жывых арганізмаў да сезонных рытмаў умоў асяроддзя пражывання Книга

  • Успомніце, якія змяненні назіраюцца ў раслін з надыходам халадоў, як змяняюцца паводзіны жывёл з надыходам вясны.
  • Як вы думаеце? Што з’яўляецца прычынай змяненняў, якія ўзнікаюць у жыццядзейнасці раслін і жывёл пры змене сезонаў?
  • Вы даведаецеся пра разнастайнасць прыстасаванняў раслін і жывёл да сезонных рытмаў умоў асяроддзя пражывання.
• § 9. Паняцце пра асяроддзе жыцця. Воднае асяроддзе жыцця Книга

  • Успомніце, што абазначаюць паняцці «асяроддзе пражывання» і «навакольнае асяроддзе».
  • Як вы думаеце? Якія экалагічныя фактары з’яўляюцца лімітуючымі ў водным асяроддзі?
  • Вы даведаецеся пра паняцце «асяроддзе жыцця», пра асаблівасці тэмпературнага, светлавога, газавага і салявога рэжымаў у водным асяроддзі жыцця.
• § 10. Адаптацыі арганізмаў да жыцця ў вадзе. Экалагічныя групы водных жывёл Книга

  • Успомніце, якія жывёлы і расліны жывуць у водным асяроддзі жыцця.
  • Як вы думаеце? Якія асаблівасці будовы маюць водныя расліны? Дзякуючы якім адаптацыям водныя жывёлы могуць жыць на рознай глыбіні ў водным асяроддзі?
  • Вы даведаецеся пра экалагічныя групы водных арганізмаў і іх адаптацыі да жыцця ў водным асяроддзі.
• § 11. Наземна-паветранае асяроддзе жыцця. Адаптацыі арганізмаў да жыцця ў наземна-паветраным асяроддзі Книга

  • Успомніце, чым паветра па ўласцівасцях адрозніваецца ад вады.
  • Як вы думаеце? Які з фактараў наземна-паветранага асяроддзя жыцця з’яўляецца асноўным лімітуючым фактарам і чаму?
  • Вы даведаецеся пра асаблівасці ўмоў у наземна-паветраным асяроддзі жыцця і пра адаптацыі арганізмаў да гэтых умоў.
• § 12. Глебавае асяроддзе жыцця. Адаптацыі арганізмаў да жыцця ў глебе Книга

  • Успомніце, што такое глеба. Якія віды арганізмаў жывуць у глебе?
  • Як вы думаеце? Якія прыстасаванні да эдафічных экалагічных фактараў павінны мець арганізмы, каб жыць у глебавым асяроддзі?
  • Вы даведаецеся пра асаблівасці ўмоў глебавага асяроддзя жыцця і пра адаптацыі арганізмаў да іх.
• § 13. Жывы арганізм як асяроддзе жыцця. Адаптацыі да жыцця ў іншым арганізме — паразітызм Книга

  • Успомніце, дзе могуць існаваць арганізмы, акрамя воднага, наземна-паветранага і глебавага асяроддзя жыцця.
  • Як вы думаеце? Якія прыстасаванні павінны быць у арганізма, каб існаваць у іншым арганізме?
  • Вы даведаецеся пра асаблівасці адаптацый паразітаў да жыцця ў арганізме гаспадара.
• *Падвядзём вынікі Страница