Біялогія. 10 клас

Вада з’яўляецца абіятычным фактарам у жыцці жывёл. Яна жыццёва неабходна ўсім ім. Шмат для якіх жывёл гэта асяроддзе пражывання (як для тыповых жыхароў мораў, акіянаў і прэсных вадаёмаў, так і для вадаплаўных птушак), і яны не адчуваюць у ёй недахопу. Большасць жыхароў засушлівых месцаў здольны дастаткова доўга абыходзіцца без вады. Аднак для пераважнай большасці наземных прадстаўнікоў фаўны спажыванне неабходнай для іх арганізма колькасці вады з’яўляецца праблемай.

Жывёлы могуць атрымліваць ваду трыма асноўнымі шляхамі: праз пітво, разам з сакавітай ежай і ў выніку метабалізму, гэта значыць за кошт акіслення арганічных рэчываў — тлушчаў, бялкоў і вугляводаў. Некаторыя жывёлы могуць убіраць ваду праз покрыва з вільготнага субстрату ці паветра.

Страты вады ў жывёл адбываюцца праз выпарэнне покрывам ці са слізістых абалонак дыхальных шляхоў, шляхам вывядзення з цела мачы і неператраўленых рэшткаў ежы. Хоць жывёлы могуць вытрымліваць кароткачасовыя страты вады, але ў цэлым яе расход павінен кампенсавацца. Страты вады прыводзяць да гібелі хутчэй, чым галаданне.

Вільготнасць паветра таксама вельмі важная для жывёл, бо ад яе залежыць велічыня выпарэння з паверхні цела. Страты вады праз выпарэнне абумоўлены будовай покрыва. Некаторыя віды не могуць жыць у сухім паветры і маюць патрэбнасць у поўным яго насычэнні вадзянымі парамі. Іншыя без шкоды для сябе засяляюць самыя засушлівыя раёны.

Паводле патрэбнасці да воднага рэжыму месцапражыванняў наземныя жывёлы падзяляюцца на тры экалагічныя групы: гіграфілы, мезафілы і ксерафілы.

Гіграфілы — гэта жывёлы, якія жывуць на ўчастках з павышанай вільготнасцю: у забалочаных месцах, у вільготных лясах, у поймах рэк, па берагах вадаёмаў, а таксама ў глебе (дажджавыя чэрві) ці ў гнілой драўніне. У гэту групу ўваходзяць земнаводныя (жабы, рапухі), кракадзілы, бабры, выдры, стракозы, жукі-прычэпы і інш. Іх можна назваць вільгацелюбівымі наземнымі арганізмамі. У гэтых жывёл практычна адсутнічаюць механізмы рэгуляцыі воднага абмену, яны не здольныя назапашваць вялікую колькасць вады ў сваім целе і ўтрымліваць яе працяглы час. Гэта акалічнасць вымушае іх пастаянна папаўняць запасы вады.

Мезафілы — гэта жывёлы, якія існуюць ва ўмовах умеранай вільготнасці і сярэдніх тэмператур. Гэта самая шматлікая група. Да іх належаць большасць жыхароў сярэдніх шырот: ласі, коні, мядзведзі, ваўкі, кабаны, зайцы, вавёркі, лясныя птушкі, шматлікія насякомыя.

Ксерафілы — гэта жывёлы, прыстасаваныя да ўмоў жыцця ў месцах з паніжанай вільготнасцю, часта — з недахопам вады. Яны жывуць у пустынных і стэпавых прыродных зонах. Ксерафілы добра пераносяць адсутнасць вільгаці, у іх паменшана выпарэнне вады са скуры. У гэту групу ўваходзяць вярблюды, дрофы, страусы, змеі, вараны, насякомыя (жукі скарабеі), грызуны (суслікі, тушканчыкі). Яны задавольваюцца вільгаццю, якую атрымліваюць з ежай, ці метабалічнай вадой, што ўтвараецца ў выніку распаду тлушчаў.