Беларуская мова. 10 клас

Прачытайце тэксты. Вызначце іх стыль, абгрунтуйце свой адказ.

I. Валуны — згладжаныя вадой ці лёдам абломкі горных парод памерам больш за 10 см. Большыя за 1 м валуны называюцца глыбамі, або камлыгамі. Утвараюцца валуны пры выветрыванні, разбуральнай дзейнасці мораў, азёр, рэк, ледавікоў і іх талых вод, пры апаўзанні кавалкаў горных парод па схілах гор. Ледавіковыя валуны трапляюцца на ўсёй тэрыторыі Беларусі, найбольш на канцова-марэнных узвышшах. Прынесены яны ад 600 да 20 тыс. гадоў назад з Балтыйскага шчыта, Паўночна-Заходняй Рускай пліты. Памер валуноў памяншаецца з поўначы на поўдзень: у Паазер’і іх велічыня дасягае 6-11 м, на Беларускай градзе — 5-8 м, на Палессі — ад 1 да 3 м. Каля 65-75 % вялікіх валуноў — граніты, 20-25 % — гнейсы. Ёсць кварцыты, кварцавыя парфіры, даламіты і інш.

Вялікія і адметныя валуны ўзяты пад ахову дзяржавы як помнікі прыроды. У Беларусі такіх валуноў больш за 100 (Беларуская энцыклапедыя).

З якой мэтай у тэксце ўжываюцца лічэбнікі?
Выпішыце словазлучэнні з лічэбнікамі, запісаўшы іх словамі. Растлумачце правапіс лічэбнікаў.
● Растлумачце пастаноўку коскі або яе адсутнасць (перад злучнікам як) у выдзеленых сказах.

II. Гэтыя камяні ведае кожны. Ляжаць яны, уткнуўшыся ў зямлю, каля дарог і рэк, у полі і ў лесе.сн Прыбяры іх — і беларускі ландшафт стане бяднейшым.

Здаўна людзі па-свойму тлумачылі з’яўленне камянёў. У легендахл і народных казках часта сцвярджаецца, што валуны накідалі волаты, асілкі ці прыцягнулі чэрці. Старыя сцвярджаюць, што валуны растуць з зямлі, як грыбы.

Але валуны, як высветлілася, — іншаземныя прышэльцы, і прыйшлі яны сюды з ледавікамі. Рухаючыся праз Скандынаўскія горы, па дне Балтыйскага мора ў раўнінах Паўночнай Еўропы, лёд выдзіраў іх са свайго месца і цягнуў цэлыя глыбы абломкаў за сабою. Калі лёд растаў, камяні-падарожнікі аказаліся далёка ад сваёй радзімы (Паводле Б. Гурскага, Э. Ляўкова).

● Дайце характарыстыку гукам у выдзеленых словах.
● Выпішыце з тэксту два рады аднакаранёвых слоў у тым парадку, у якім яны ўтвораны адзін ад аднаго. Абазначце сродкі, з дапамогай якіх яны ўтвораны.