§ 16. ТРАНСНАЦЫЯНАЛІЗАЦЫЯ СУСВЕТНАЙ ГАСПАДАРКІ
Транснацыяналізацыя сусветнай гаспадаркі, сутнасць і фактары развіцця. З развіццём МГПП паміж краінамі адбываецца ўзмацненне ўзаемадзеяння і ўзаемазалежнасці ва ўсіх сферах гаспадаркі і на розных узроўнях. Напрыклад, на ўзроўні паставак рэсурсаў і гатовай прадукцыі, вытворчасці камплектуючых і зборкі гатовай прадукцыі, распрацоўкі новых тэхналогій і іх укаранення ў вытворчасць і інш. Гэта прыводзіць да таго, што вытворчасць якога-небудзь тавару або паслугі перастае належаць адной краіне і становіцца інтэрнацыянальнай. Таму для развіцця сусветнай гаспадаркі характэрная інтэрнацыяналізацыя.
Разам з інтэрнацыяналізацыяй у развітых краінах пры дасягненні высокага ўзроўню развіцця засяроджваецца залішні капітал, але ў дэфіцыце знаходзяцца іншыя фактары вытворчасці. Напрыклад, танная рабочая сіла, сыравіна і інш. У гэтых умовах развітыя краіны пачынаюць пераносіць свой капітал у іншыя дзяржавы. А менавіта ў тыя, дзе існуе дэфіцыт капіталу, але ёсць іншыя фактары вытворчасці. У такім выпадку ў сусветнай гаспадарцы з’яўляюцца не толькі інтэрнацыянальныя, але і транснацыянальныя тэндэнцыі.
Транснацыяналізацыя — гэта працэс перанясення часткі вытворчасцей з адной краіны ў іншую з дапамогай укладу капіталу больш развітых краін з мэтай арганізацыі філіялаў і ўстанаўлення кантролю над замежнымі кампаніямі, якія робяцца залежнымі. |
Паразважаем. «Ролю транснацыянальных кампаній (ТНК) у адносінах да дзяржавы можна параўнаць з жыццём асы-наезніцы, лічынкі якой вылупляюцца ўнутры ахвяры і сілкуюцца ёю, паступова знішчаючы. Па гэтым прынцыпе ТНК "сілкуецца" рэсурсамі нацыянальнай дзяржавы да таго часу, пакуль яго класічныя функцыі (кантроль, бяспека, сацыяльныя гарантыі) не пачынаюць замінаць карпарацыі. Калі карпарацыя-дзяржава выспявае, дзяржава або яе некаторыя функцыі адкідаюцца за непатрэбнасцю» (Принцип Домино // Мировая политика на рубеже веков. Аўтары: А. Г. Панамарова, Г. А. Рудаў). Як вы разумееце гэта выказванне? |
Развіццю транснацыяналізацыі, асновай якой з’яўляюцца транснацыянальныя кампаніі/карпарацыі, спрыяе шэраг фактараў (мал. 110).
Клуб знаўцаў-эканомікагеографаў. Правобразы першых ТНК з’явіліся ў XVII ст., калі Вялікабрытанія і Нідэрланды пачалі ўкладваць свой капітал у распрацоўку сыравіны і гандаль вострымі прыправамі, шоўкам, каляровымі металамі былых калоній. Так, у 1600 г. была ўтворана Брытанская Ост-Індская кампанія (мал. 111), а затым у 1602 г. — Галандская Ост-Індская кампанія (мал. 112). У перыяд паміж Першай і Другой сусветнымі войнамі (1918–1939) утвараюцца ТНК (іх налічвалася каля 300), якія спецыялізаваліся на вытворчасці ваенна-тэхнічнай прадукцыі. |
