§ 7. Культурная спадчына старажытных цывілізацый
4. Архітэктура, скульптура, жывапіс
Манументальная архітэктура і выяўленчае мастацтва таксама пачалі развівацца ў перыяд старажытных цывілізацый, прытым гэтае развіццё было бурным і пакінула нам матэрыяльныя помнікі, многія з якіх увайшлі ў лік шэдэўраў сусветнай культуры.
Сімвалам Старажытнага Егіпта да гэтага часу з’яўляюцца велічныя піраміды, пабудаваныя яшчэ ў пачатку егіпецкай цывілізацыі. Знакамітая постаць Сфінкса побач з пірамідамі высечана з суцэльнай скалы. Галоўным будаўнічым матэрыялам быў камень. У Егіпце захавалася шмат руін велічных храмаў, напрыклад, у горадзе Фівы — старажытнай сталіцы Егіпта. Пячорны храм на поўдні Егіпта ў Абу-Сімбеле выразаны ўнутры каменнай гары. Перад уваходам у яго размешчаны чатыры аднолькавыя скульптуры фараона Рамзэса II у паставе седзячы. Іх вышыня складае 20 м.
Бюст царыцы Неферціці, аўтарам якога з’яўляецца скульптар Тутмас, лічыцца шэдэўрам сусветнага мастацтва. Грабніца фараона Тутанхамона, адзіная не разрабаваная ў старажытнасці, уражвае колькасцю сабраных для тагасветнага жыцця скарбаў.
У Месапатаміі будавалі з цэглы. У цэнтры кожнага горада размяшчаліся храмы з накіраванымі ўверх спецыяльнымі масіўнымі вежамі — зікуратамі. Мясцовае насельніцтва верыла, што там размяшчалася «жыллё» багоў. Цудам свету лічылі ў старажытнасці дзівоснае збудаванне ў Вавілоне — знакамітыя «вісячыя сады» (на дахах цагляных палацаў уладкоўвалі сады з сапраўднымі дрэвамі).
Да грандыёзных архітэктурных збудаванняў традыцыйна адносяць Вялікую Кітайскую сцяну, даўжыня якой складала 10 тыс. лі (каля 5 тыс. км). Таксама вельмі цікавым узорам старажытнакітайскай скульптуры з’яўляюцца больш за 8 тыс. гліняных фігур узброеных воінаў, знойдзеныя ў грабніцы Цынь Шыхуандзі.
Антычная цывілізацыя стварыла непаўторны стыль у архітэктуры і мастацтве. Грэкі і рымляне асабліва старанна ўзводзілі храмы і грамадскія збудаванні. Руіны розных антычных пабудоў можна знайсці ў многіх гарадах сучаснай Еўропы.
Найвышэйшым дасягненнем старажытнагрэчаскай архітэктуры лічаць збудаванні афінскага Акропаля, перш за ўсё вытанчаны храм Парфенон. Архітэктары Ікцін і Калікрат так сканструявалі яго, што велізарнае беламармуровае збудаванне здаецца вельмі лёгкім.
Рымская архітэктура ўвасабляла веліч, магутнасць і багацце «вечнага горада». Пабудаваны ў I ст. н. э. вялізны амфітэатр Калізей змяшчаў дзясяткі тысяч гледачоў. Самым цудоўным збудаваннем, якое захавалася да нашых дзён, стаў храм усіх багоў Пантэон. Яго асаблівасць — дугападобны купал, які нагадвае небасхіл.
Дасканаласці формаў дасягнула старажытнагрэчаская скульптура, непераўзыдзенымі ўзорамі якой сталі творы выдатных скульптараў Мірона, Фідыя і Паліклета. Рэалістычнасць стала адметнай рысай антычнага мастацтва, а ў далейшым і асаблівасцю ўсяго еўрапейскага мастацтва. Ствараючы статую кап’яносца, Паліклет адкрыў правілы перадачы аблічча ідэальнага грамадзяніна поліса, героя і бога. Чалавека ў руху змог увасобіць скульптар Мірон, адлюстраваўшы ў статуі дыскабола тое імгненне, калі дыск вылятае з рукі спартсмена. Знакамітая скульптура Фідыя паказвае бога Зеўса. Вобразы багоў у антычным мастацтве поўнасцю паўтаралі рэальныя чалавечыя вобразы.