§ 2. АБ’ЕКТЫ ПАЛІТЫЧНАЙ КАРТЫ СВЕТУ

Адным з важных аб'ектаў палітычнай карты свету з'яўляюцца міжнародныя тэрыторыі. Яны знаходзяцца за дзяржаўнымі межамі і маюць асаблівы статус. Ён заключаецца ў тым, што права іх выкарыстання належыць міжнароднай супольнасці. Як правіла, міжнародныя тэрыторыі з’яўляюцца пляцоўкай для навуковых даследаванняў.

Антарктыка — гэта самы вялікі ў свеце некрануты прыродны запаведнік плошчай амаль 14 млн км2. Прававое становішча Антарктыкі як міжнароднай тэрыторыі вызначае Дагавор аб Антарктыцы. Ён быў падпісаны ў 1959 г. у Вашынгтоне 12 дзяржавамі, якія вялі ў Антарктыцы навуковыя даследаванні (Аргенціна, Аўстралія, Бельгія, Чылі, Францыя, Японія, Новая Зеландыя, Нарвегія, Паўднёва-Афрыканскі Саюз, СССР, Вялікабрытанія і ЗША). У дагаворы адзначаецца, што выкарыстанне Антарктыкі магчыма толькі ў мірных мэтах, і ўсталёўваецца свабода навуковых даследаванняў. У цяперашні час яго ўдзельнікамі з'яўляюцца 48 дзяржаў. У ліку кансультатыўных бакоў — ЗША, Вялікабрытанія, Францыя, Кітай і Расія. Кожныя 1–2 гады ў сталіцах краін — удзельніц Дагавора праходзяць Кансультатыўныя нарады. Штаб-кватэра пастаяннага Сакратарыята знаходзіцца ў Буэнас-Айрэсе (Аргенціна).

Адкрытае мора ўключае марскую паверхню, якая не адносіцца да дзяржаўнай тэрыторыі. Яна выкарыстоўваецца для свабоднага пралёта, суднаходства, рыбалоўства, пракладкі падводных кабеляў і трубаправодаў, для навуковых даследаванняў усімі дзяржавамі з уваходам і без выхаду да яго.

Дно мораў і акіянаў за межамі нацыянальнай юрысдыкцыі — гэта таксама міжнародная тэрыторыя, таму яно не можа быць прысвоена якой-небудзь дзяржавай.

Касмічная прастора як міжнародная тэрыторыя выкарыстоўваецца выключна ў мірных мэтах для даследаванняў і не можа быць прысвоена дзяржавамі.

Да міжнародных тэрыторый адносяцца таксама міжнародныя рэкі, пралівы, каналы. Яны забяспечваюць выхад кантынентальных дзяржаў да мораў. Суднаходства ў іх з'яўляецца свабодным. Напрыклад, міжнароднымі рэкамі прызнаныя Рэйн, Вісла, Дунай, Нігер, Конга і інш. Прыкладамі міжнародных праліваў з'яўляюцца Баб-эль-Мандэбскі, Гібралтарскі, Дрэйка, Карэйскі, Ла-Манш, Магеланаў, Па-дэ-Кале, Сінгапурскі, Басфор і Дарданелы.