*§ 48—6. Біём пустынь
Экалагічныя праблемы
Адной з самых сур’ёзных экалагічных праблем сучаснасці з’яўляецца глабальная праблема апустыньвання. Пустыні — натуральныя прыродныя экасістэмы, якія маюць пэўнае значэнне для агульнага экалагічнага балансу планеты. Аднак у выніку інтэнсіўнай антрапагеннай дзейнасці ў канцы XX ст. тэрытарыяльныя межы пустынь сталі пашырацца. Асабліва хутка апустыньванне адбываецца ў засушлівых раёнах. Бедная расліннасць знішчаецца з прычыны масавага выпасу жывёлы, інтэнсіўнай высечкі дрэў, хмызнякоў, узворвання малапрыдатных для земляробства глеб. Усё гэта ўзмацняе дзеянне ветравой і воднай эрозіі. Пры гэтым значна парушаецца водны баланс, паніжаецца ўзровень грунтавых вод, перасыхаюць вадаёмы. Па гэтай прычыне з кожным годам у свеце павялічваецца колькасць экалагічных бежанцаў. Людзі, якія пражываюць на гэтых тэрыторыях, перасяляюцца ў іншыя, больш прыдатныя для жыцця раёны. Апустыньванне назіраецца ў розных кліматычных умовах, але асабліва хутка яно адбываецца ў засушлівых раёнах.
Яшчэ ў XX ст. сталі прадпрымацца спробы спыніць апустыньванне метадам азелянення, будаўніцтва водаправодаў і каналаў. Тым не менш апустыньванне застаецца адной з найбольш вострых экалагічных праблем у свеце.
Паўторым галоўнае. Біём пустынь знаходзіцца ў Азіі, Афрыцы, Аўстраліі, Паўночнай і Паўднёвай Амерыцы, сустракаецца і ў Еўропе. Сухі і гарачы клімат. Гадавая колькасць ападкаў звычайна не перавышае 200 мм. Магчымае выпарэнне ў шмат разоў перавышае гадавую колькасць ападкаў. Для пустынь характэрны надзвычай шырокія ваганні тэмпературы на працягу сутак і на працягу года. У залежнасці ад кліматычных умоў вылучаюць тры тыпы пустынь: трапічныя, пустыні ўмеранай зоны, арктычныя. Для прадуцэнтаў характэрна малая відавая разнастайнасць, прыстасаванасць да дэфіцыту вільгаці. Тыповымі прадстаўнікамі прадуцэнтаў з’яўляюцца расліны ксерафітнага (склерафіты і сукуленты) тыпу. На шырокіх тэрыторыях расліннасць адсутнічае. Кансументы пустынь прадстаўлены пераважна спецыялізаванымі відамі млекакормячых (грызуны, капытныя), паўзуноў (лускаватыя), насякомых (двухкрылыя, перапончатакрылыя, прамакрылыя) і павукападобных. Дэфіцыт пітной вады вызначае напрамкі фарміравання адаптацый: непранікальнае покрыва, сухія экскрэменты, утварэнне метабалічнай вады, адаптыўныя паводзіны. Біём пустынь моцна павялічыўся па плошчы за кошт іншых біёмаў пад уплывам гаспадарчай дзейнасці чалавека.