Біялогія. 10 клас

Прадуцэнты пустынь у цэлым прадстаўлены беднай, разрэджанай і звычайна нізкарослай расліннасцю, прыстасаванай да дэфіцыту вільгаці. Расліны растуць павольна, маюць малую відавую разнастайнасць. Расліннае покрыва ніколі не смыкаецца сваімі надземнымі часткамі.

У пустынях Еўразіі пераважаюць разрозненыя кусцікі палыну, пальчатай травы, зараснікі вярблюджай калючкі, саксаула і тамарыкса. У пустынях Паўднёвай і Цэнтральнай Амерыкі галоўнымі прадуцэнтамі з’яўляецца трава і рэдкія хмызнякі, у аазісах растуць фінікавыя пальмы. На поўдні сустракаюцца малачай і расліны з клубнямі на каранях. Для ўнутрымацерыковых пустынь умеранай зоны тыповыя віды раслін склерафітнага тыпу, у тым ліку бязлістыя хмызнякі і паўхмызнякі (саксаул, джузгун, эфедра, салянка, палын). Важнае месца ў фітацэнозах пустынь гэтага тыпу займаюць травяністыя расліны — эфемеры і эфемероіды. Вы з імі пазнаёміліся пры вывучэнні біёма стэпаў умеранай зоны.

У трапічных унутрымацерыковых пустынях Афрыкі і Азіі таксама пераважаюць склерафітныя хмызнякі і шматгадовая трава, але тут з’яўляюцца і сукуленты. Да сукулентаў належаць кактусы і агавы Амерыкі, малачай і алоэ Афрыкі і Азіі. Шырока распаўсюджаны дрэвападобныя юкі, палын і хмызнякі. Зусім пазбаўлены расліннасці масівы барханных пяскоў і плошчы, пакрытыя солевай скарынкай.

Значна адрозніваюцца ад асноўнай расліннасці пустынь фітацэнозы аазісаў, буйных рачных далін і дэльт. Для далін умеранай зоны Азіі характэрны зараснікі лістападных дрэў — таполя турангавая, джыда, вярба, карагач; для далін рэк субтрапічнай і трапічнай зон — вечназялёныя расліны (пальма, алеандр).

Для прадуцэнтаў пясчаных пустынь характэрны наступныя прыстасавальныя асаблівасці: здольнасць фарміраваць прыдатачныя карані пры засыпанні асноў ствалоў пяском, здольнасць каранёвых сістэм не адміраць пры іх агаленні ў выніку выдзімання пяску, бязлістасць шматгадовых раслін, наяўнасць доўгіх (часам да 18 м) каранёў, якія дасягаюць узроўню грунтавых вод.

Біямаса ў пустыні ў залежнасці ад тыпу расліннасці вагаецца ад 1 т/га да 15 т/га. Для пустынь з дрэвавым покрывам яна складае больш за 5 т/га, для эфемерна-кусцікавых пустынь — да 1,25 т/га. Сярэдняе значэнне біямасы — прыкладна 7 т/га.

Прадукцыйнасць пустынных экасістэм вельмі нізкая. Чыстая гадавая першасная прадукцыя складае менш за 1 т/га сухога рэчыва.