Сусветная гісторыя ХІХ - пачатак ХХІ ст. 11 клас

Арыгінальная лацінаамерыканская культура складвалася ва ўмовах каланізацыі ў выніку змешвання іберыйскай, індзейскай і негрыцянскай і пад значным уплывам каталіцызму, які ў сваю чаргу ўвабраў у сябе мясцовыя вераванні, культы, рытуалы і абрады. Асновай развіцця культуры Лацінскай Амерыкі стала адукацыя. Першыя ўніверсітэты з’явіліся яшчэ ў ХVІ ст. і знаходзіліся пад уплывам езуітаў. Навукова-даследчым і адукацыйным цэнтрам усёй Паўднёвай Амерыкі стала сталіца Перу Ліма.

Набыццё незалежнасці садзейнічала павышэнню інтарэсу да нацыянальнай індзейскай культуры і яе ўздыму. У 1854 г. у Перу была адкрыта Нацыянальная акадэмія медыцыны, якая стала вывучаць вопыт індзейскага знахарства.

У каланіяльны перыяд выяўленчае мастацтва і архітэктура складваліся пад еўрапейскім уплывам і былі ў асноўным рэлігійнымі па сваім змесце. Пасля абвяшчэння незалежнасці намеціўся пераход да свецкага мастацтва — да тэм патрыятызму, гераізму, гісторыі антыкаланіяльнай барацьбы, сялянскага побыту, да партрэтнага жывапісу, пейзажных замалёвак. Узніклі самабытныя мастацкія стылі (гістарычны — В. Дзі Ліма, пейзаж — Г. Грым, карыкатуры — А. Агасціні).

У пачатку XIX ст. пераадоленне каланіяльнай ізаляцыі выразілася ў далучэнні да сусветнай архітэктурнай тэндэнцыі — класіцызму. У пачатку ХХ ст. на змену класіцызму прыйшлі неакласіцызм, эклектычны і неакаланіяльны стылі, ультрабарока, эстыніце (асаблівая ордэрная сістэма).

Мастацкая літаратура таксама стваралася на ўзор еўрапейскай. У сярэдзіне XIX ст. узнікла плынь, вядомая як «бытапіс». Першы лацінаамерыканскі рэаліст Блест Гана ў 1860-я гг. напісаў цыкл раманаў «Чалавечая камедыя Чылі». Няцяжка здагадацца, хто з еўрапейцаў зрабіў на яго ўплыў. Сувязь паміж паэзіяй і лёсам сваёй краіны асабліва ярка праявілася ў творчасці кубінскага паэта і правадыра вызваленчага руху Хасэ Марці. У канцы XIX ст. ён адным з першых загаварыў аб небяспецы амерыканскага імперыялізму для народаў Лацінскай Амерыкі.

Архітэктура і выяўленчае мастацтва таксама зазналі значныя змены. У каланіяльны перыяд архітэктура была ў асноўным рэлігійнай па сваім змесце. Яна абмяжоўвалася царкоўнымі жанрамі і кіравалася еўрапейскімі ўзорамі. Вялізны ўплыў на яе рабіла культура іспанскага Адраджэння, а пазней — барока.

Пасля атрымання нацыянальнай незалежнасці намеціўся рашучы пераход да свецкага мастацтва. Назіраўся ўздым у портрэтным жывапісе, павысіўся інтарэс да займальных пабытовых сцэнак і пейзажных замалёвак. Мастакі ўсё часцей звярталіся да сучаснага жыцця, да гісторыі антыкаланіяльнай барацьбы.

У сувязі з ростам гарадоў з’явіліся будынкі новага тыпу — біржы, банкі, універсальныя магазіны, гатэлі, чыгуначныя вакзалы, музеі, тэатры. У Буэнас-Айрэсе пачалі будаваць шматпавярховыя дамы. У будаўніцтве сталі выкарыстоўваць бетон і жалеза. У канцы XIX ст. на змену класіцызму прыйшоў эклектычны стыль.