Гісторыя Беларусі ад старажытных часоў да канца XVIII ст.

У палітычнай культуры вельмі важную ролю адыграла шляхецкая ідэалогія сарматызму. Ідэя выключнага становішча знаці ў грамадстве, абумоўленага яе паходжаннем, бярэ вытокі ў творах польскага гісторыка Яна Длугаша, дзе ён спрабуе абгрунтаваць права асобных катэгорый насельніцтва ўдзельнічаць у палітычным жыцці дзяржавы.

Легенда аб сармацкім паходжанні шляхты з’яўлялася агульнаеўрапейскай тэндэнцыяй мяжы XV—XVI стст., калі знатныя людзі шукалі свае карані ў антычнай гісторыі. Ідэі Я. Длугаша  былі своеасабліва перапрацаваны ў хроніках XVI ст., складзеных М. Кромерам, А. Гваньіні, М. Стрыйкоўскім.

Шляхта беларускіх зямель паступова далучылася да шляхты-сарматаў. Гэтаму спрыялі ўяўленне пра магчымасць атрымання «залатых шляхецкіх вольнасцяў», сумесная ваенная барацьба супраць Швецыі, Расіі і Турцыі. Аднак не ўсе прадстаўнікі шляхты ВКЛ былі згодныя адразу стаць нашчадкамі сарматаў. У публіцыстычным творы «Размова паляка з ліцвінам» дакладна размяжоўваюцца два народы, якія мелі ўласныя краіны і асобнае паходжанне. Так, у сваім творы «Аб норавах» Міхалон Літвін рашуча выказаўся супраць паходжання шляхты ВКЛ ад італьянскіх продкаў, якія прыбылі ў ВКЛ разам з князем Палемонам. Ён лічыў, што тэрыторыя Княства была некалі заваявана Юліем Цэзарам і ператворана ў правінцыю Рыма. Большасць жа шляхты прыняла ідэю сармацкага паходжання.