§0-19. Язычніцтва на беларускіх землях

3. Язычніцкія свяцілішчы на тэрыторыі Беларусі

Свяцілішчы размяшчаліся на ўзвышшах, астравах, на берагах рэк і азёр, сярод балот. Звычайна яны ўяўлялі сабой пляцоўку круглай формы, у цэнтры якой стаяў ідал — вобразнае адлюстраванне бога. Па краях пляцоўка была акрэслена ровам, камянямі або ямамі. Найчасцей свяцілішчы прысвячаліся галоўнаму богу — Перуну. Паводле падання, адно з капішч Перуна знаходзілася каля Полацка на беразе Валовага возера.

Звесткі со старадаўніх паданняў ускосна сведчаць пра тое, что на вяршынях некаторых беларускіх узгоркаў  стаялі свяцілішчы або бажніцы. Пра сакральнасць такіх месцаў сярод іншых сведчаць, напрыклад, паданні, дзе гаворыцца пра закапаныя скарбы, а таксама тыя, дзе прыгадваюцца агеньчыкі і полымя на вяршынях. Некаторыя ўзгоркі нават па сённяшні дзень маюць назву Капішча.

Захаваліся звесткі і пра ахвярапрынашэнні на ўзгорках. У Крычаве пра гару каля Праабражэнскай царквы яшчэ ў ХІХ ст. казалі, што на яе вяршыні некалі прыносілі ў ахвяру свойскую жывёлу і птушку. Пацверджаннем таго, што на такіх месцах маглі быць язычніцкія свяцілішчы, а пазней будаваліся храмы, служаць паданні пра царкву ці касцёл, якія праваліліся і ляжаць пад гэтымі ўзгоркамі. 

Згодна са старажытнымі міфалагічнымі ўяўленнямі, верхняя частка сакральнай  гары адпавядала свету нябесных багоў, сярэдняя — свету людзей і жывёл, а дольная — падземных божастваў і продкаў. У народнай свядомасці гэта «ніжняя» сфера суадносілася з воднай прасторай. Таму ў Беларусі ручаі і крынічкі, якія бяруць свой пачатак з-пад гары, нярэдка абагаўляліся. Напрыклад, у Мсціславе пад Траецкай гарой ёсць святая крыніца Здаравец. Пад адной з Лысых гор недалёка ад Заслаўя таксама некалі біла святая крынічка, якую, на жаль, пры будаўніцтве лецішчаў засыпалі смеццем. На вяршыні гары, з-пад якой пачыналася крыніца, былі знойдзены рэшткі язычніцкага свяцілішча.

Таксама рэшткі капішча X ст. знойдзены каля вёскі Ходасавічы Рагачоўскага раёна Гомельскай вобласці. Тут стаяў драўляны ідал, вакол якога ў час святкаванняў распальваліся вогнішчы.