Гісторыя Беларусі ад старажытных часоў да канца XVIII ст.

Як вам ужо вядома, язычніцкія вераванні старажытных славян, што засялялі тэрыторыю Беларусі, мелі індаеўрапейскую аснову. Нашы продкі шанавалі сваіх багоў і ўзводзілі спецыяльныя свяцілішчы, або капішчы. Божаствам крыніц і рэк, камяням і драўляным ідалам прыносілі ахвяры.

Індаеўрапейскія ўяўленні да нашых дзён захаваліся ў культурнай памяці беларускага народа. Так, напрыклад, і зараз існуе шмат паданняў пра магічную сілу камянёў. Сучасныя беларусы па-ранейшаму моцна шануюць сваіх продкаў, што праяўляецца ў святкаванні Дзядоў і Радаўніцы.

Славяне, якія з IV ст. пачалі рассяляцца на беларускіх землях, сутыкнуліся тут з нашчадкамі балцкіх плямён ранняга жалезнага веку. Таму ў духоўнай культуры (у тым ліку і рэлігіі) старажытных жыхароў нашага краю прысутнічаў уласцівы балтам культ змей, што праяўлялася ў шанаванні вужа, напрыклад, Змяінага цара. Гэты культ знайшоў адлюстраванне і ў матэрыяльнай культуры беларусаў: адным з папулярных упрыгажэнняў з’яўляліся бранзалеты са змяінымі галовамі. Матыў змяі зафіксаваны ў дэкоры традыцыйнай беларускай хаты.

Пры ўсіх адрозненнях ва ўмовах існавання (сацыяльных, геаграфічных, кліматычных) розных язычніцкіх народаў у станаўленні язычніцтва можна выдзеліць аднолькавыя стадыі, якія датычацца і да фарміравання вераванняў беларускага народа.

У старажытных беларусаў доўгі час захоўваўся культ Маці-Зямлі — жаночага бажаства плоднасці. Гэта адзін з найбольш ранніх рэлігійных культаў. Сімвалам плоднасці спачатку былі магічныя выявы жанчын-родапачынальніц, гэтыя вобразы пазней сталі выкарыстоўвацца ў абрадах (напрыклад, такіх, як Масленіца, Купалле, гуканне вясны).

Характар вышэйшых багоў у язычніцтве балтаў і славян меў пэўную спецыфіку. У адрозненні ад германскіх ваяўнічых багоў (Одзін — кіраўнік ваеннай дружыны, бог вайны; Тунар — бог грому; Цівас — бог мяча і інш.), божаствы беларускага, рускага, літоўскага язычніцтва пераважна былі звязаны з ідэяй плоднасці. Тэма вайны ў язычніцкіх міфах Усходняй Еўропы амаль не прадстаўлена (акрамя ўяўленняў пра бітву Пяруна з Чарнабогам).

Адной з адметных рысаў славянскага язычніцкага пантэона з’яўляецца наяўнасць так званых дэманаў, або нячысцікаў. У адрозненне ад персідскіх ці старажытнаіндыйскіх дэманаў, якіх бачылі магутнымі, злымі, у страшным абліччы, славянскія нячысцікі былі падобнымі да чалавека, а іх узаемадзеянне з людзьмі напрамую залежала ад учынкаў апошніх. Нячысцікі ў міфалогіі славян не былі звязаны з падземным светам, а жылі на паверхні: у лясах, вадаёмах, палях і непасрэдна каля чалавека (у хаце і гаспадарчых будынках). Іх дрэнны ўплыў на чалавека, паводле ўяўленняў нашых продкаў, можна было нейтралізаваць пры дапамозе замоў і пэўных магічных абрадаў.

Асаблівасцю язычніцтва на беларускіх землях было спалучэнне дахрысціянскіх вераванняў розных народаў, якія ў той ці іншай ступені ўдзельнічалі ў фарміраванні беларускай нацыі. Вучоныя выявілі ў рэлігійных уяўленнях нашых продкаў рэшткі індаеўрапейскіх, балцкіх, славянскіх і нават фіна-угорскіх старажытных вераванняў.

Асноўныя характарыстыкі язычніцтва