Гісторыя Беларусі ад старажытных часоў да канца XVIII ст.

Прыход славян на тэрыторыю сучаснай Беларусі абумовіў глыбокія змены ў жыцці мясцовага насельніцтва. Фарміраванне этнічна-тэрытарыяльных супольнасцяў крывічоў-палачан, дрыгавічоў і радзімічаў прывяло да ўзнікнення племянных цэнтраў і гарадоў.

Племянная ваенная знаць і старэйшыны атрымалі ўладныя функцыі, пачала фарміравацца сацыяльная няроўнасць. Ускладніліся ўзаемаадносіны з балцкім і фіна-ўгорскім насельніцтвам, іншымі славянскімі плямёнамі.

Усё большую ролю пачалі адыгрываць кантакты з суседзямі. Каб захаваць бяспеку гандлёвых шляхоў, абараніць мясцовыя інтарэсы ад суседзяў, не стаць іх даннікамі, узнікла патрэба ў стварэнні дзяржавы. Пачаткі фарміравання дзяржаўнасці ва Усход­няй Еўропе непасрэдна звязаны з палітычнымі, сацыяльна-эканамічнымі і этнічнымі працэсамі. У ІХ ст. на гандлёвым шляху «з вараг у грэкі» былі заснаваны ваенна-палітычныя цэнтры: Старая Ладага, Ноўгарад, Смаленск, Полацк, Кіеў. Большасць з іх ужо на той момант з’яўляліся цэнтрамі племянных княжанняў і гандлю.

Пісьмовыя крыніцы паведамляюць пра з’яўленне варажскага князя Рурыка ў Ноўгарадзе ў 860-я гг. Гэты факт даў падставу летапісцам сцвярджаць, што менавіта ад «запрашэння» варагаў бярэ пачатак дзяржаўнасць ва ўсходніх славян. Большасць гіс­торыкаў прытрымліваюцца думкі, што ў славян яшчэ да ІХ ст. існавалі ўсе перадумовы для ўзнікнення дзяржаўнасці. З’яўленне варагаў толькі паскорыла гэты працэс.

Сын Рурыка Ігар быў дзіцём, калі памёр яго бацька. Таму сваяк Рурыка князь Алег пачаў падпарадкаванне ўсходнеславянскіх плямён, якія знаходзіліся за межамі Наўгародскай зямлі. У 882 г. Алег захапіў Кіеў і назваў яго «маці гарадам рускім». Пачала фарміравацца Кіеўская Русь.

З цягам часу ўлада кіеўскіх князёў пашырылася на іншыя землі. Ужо ў канцы ІХ — ​першай палове Х ст. яны здзяйснялі паходы на Дунай і ў межы Візантыйскай імперыі, даходзілі да Волгі. Галоўнай іх мэтай з’яўлялася ваенная здабыча. Пастаянныя ваенныя паходы стварылі ўмовы для ўзвышэння княжацкай улады.

Усходнеславянскія землі былі аб’яднаны наўгародскім князем Уладзімірам Святаславічам (980—1015 гг.) толькі ў канцы Х ст. Яго дружына падпарадкавала Полацк, Тураў, Смаленск, Кіеў. Уключаныя ў склад дзяржавы Уладзіміра землі паступова атрымалі сабе князёў-намеснікаў з ліку яго сыноў кіеўскага князя. Найбольшай магутнасці Кіеўская Русь дасягнула пры князю Яраславе Мудрым (1019—1054 гг.). У 30-я гг. ХІІ ст. Русь канчаткова раскалолася на асобныя княствы. Летапісец з горыччу занатаваў: «Раздрася вся Русская зямля».