Гісторыя Беларусі, XIX — пачатак XXI ст. 11 клас

У першай палове XIX ст. Беларусь была аграрным рэгіёнам Расійскай імперыі. Асновай эканомікі па-ранейшаму заставалася сельская гаспадарка, якая мела ў цэлым экстэнсіўны характар. Ворыўнае земляробства вялося з выкарыстаннем трохпольнай сістэмы і пераважна прымітыўных прылад працы. Каб павысіць прыбытковасць сваіх гаспадарак, памешчыкі скарачалі сялянскія надзелы і павялічвалі свой засевак, стваралі новыя фальваркі.

У першай палове ХІХ ст. на беларускіх землях пераважала буйное памешчыцкае землеўладанне. Дробныя памешчыкі (да 100 душ прыгонных) складалі 80 % ад агульнай колькасці прыгоннікаў. Аднак у іх гаспадарках налічвалася ўсяго 15,8 % сялян. У буйных гаспадарках былі лепшыя магчымасці для стварэння шматгаліновай вытворчасці і павышэння таварнасці, арганізацыі прамысловай апрацоўкі прадукцыі земляробства і жывёлагадоўлі. Аднак буйныя землеўладальнікі (латифундисты) рэдка выкарыстоўвалі іх. Яны аддавалі перавагу стварэнню на сваіх землях сярэдніх па велічыні фальваркаў з колькасцю прыгонных ад 200 да 500 чал., якія здаваліся ў арэнду.

У першай палове ХІХ ст. на беларускіх землях, як і ў цэлым у Расійскай імперыі, феадалізм дасягнуў той мяжы, калі далейшае развіццё прадукцыйных сіл на базе прыгону станавілася немагчымым. Да 40-х гадоў ХІХ ст. працэс распаду прыгоннай гаспадаркі паглыбіўся настолькі, што з гэтага часу можна казаць пра крызіс прыгоннай сістэмы.