§ 49. Жалеза і яго злучэнні
Жалеза як простае рэчыва
Фізічныя ўласцівасці. Жалеза ўяўляе сабой светлы серабрыста-белы метал са шчыльнасцю 7,87 г/см3 і тэмпературай плаўлення 1538 °С. Метал пластычны, адносна мяккі: яго адносная цвёрдасць па шкале Моаса роўная 4 (Дадатак 2).
Пры чырвоным напале (вышэй за 600 °С) жалеза размякчаецца і добра паддаецца зварцы, коўцы і пракатцы. Адметнай асаблівасцю жалеза з’яўляюцца яго ярка выражаныя магнітныя ўласцівасці — ферамагнетызм.
Магнітнымі ўласцівасцямі, акрамя жалеза, валодаюць кобальт, нікель і некаторыя сплавы гэтых металаў, а таксама прыродны мінерал магнетыт. Ферамагнетыкі выкарыстоўваюць у электрагенератарах, трансфарматарах, для гука- і відэазапісу, у тэлефонах, камп’ютарах і інш.
Хімічныя ўласцівасці. Па хімічных уласцівасцях металічнае жалеза — тыповы метал. Успомнім асаблівасці вядомых вам узаемадзеянняў жалеза з неметаламі, вадзяной парай, кіслотамі і солямі (табл. 35).
Табліца 35. Хімічныя ўласцівасці жалеза
| Рэагенты і ўраўненні (схема) рэакцый | Умовы працякання і прадукт рэакцыі |
| Жалеза пры награванні ўзаемадзейнічае з неметаламі (азотам, борам, крэмніем, фосфарам, серай). Галагены акісляюць жалеза да ступені акіслення +3 (акрамя I2). Пры гарэнні жалеза ў кіслародзе ўтвараецца аксід Fe3О4, у якім знаходзяцца атамы жалеза(II) і жалеза(III) | |
| Пры высокай тэмпературы (каля 800 °С) жалеза аднаўляе вадарод з вадзяной пары | |
| Жалеза здольнае аднаўляць вадарод з кіслот. Пры пакаёвай тэмпературы жалеза ў канцэнтраваных HNО3, H2SО4 не раствараецца, паколькі яны пасівіруюць яго паверхню | |
| Жалеза аднаўляе менш актыўныя металы з раствораў солей | |