§ 40. Найважнейшыя мінеральныя ўгнаенні

Пажыўная каштоўнасць мінеральных угнаенняў

На таварных упакоўках фасаваных угнаенняў у абавязковым парадку ўказваецца пажыўная каштоўнасць угнаенняў. Што ж гэта такое?

Пажыўная каштоўнасць вызначаецца масавай доляй пажыўных элементаў у іх. Умоўна прынята выяўляць пажыўную каштоўнасць азотных угнаенняў як масавую долю ў іх хімічнага элемента азоту N, фосфарных — як масавую долю аксіду фосфару(V) Р2О5, калійных — праз масавую долю аксіду калію K2О. Рашым простую задачу.

Прыклад. Вызначце тэарэтычную пажыўную каштоўнасць прэцыпітату.

Дадзена:

CaHPO4 · 2H2O

ω(Р2О5) — ?

Рашэнне

М(CaHPO4 · 2H2O) = 172 г/моль;

М(Р2О5) = 142 г/моль.

Пажыўная каштоўнасць прэцыпітату, як і любога іншага фосфарнага ўгнаення, вызначаецца масавай доляй аксіду фосфару(V) Р2О5. Складзём схему, расстаўляючы каэфіцыенты адносна фосфару:

CaHPO subscript 4 times 2 straight H subscript 2 straight O rightwards arrow straight Р subscript 2 straight О subscript 5 semicolon 2 left parenthesis stack CaH straight P straight O subscript 4 with 2 space моль below times 2 straight H subscript 2 straight O right parenthesis rightwards arrow stack straight Р subscript 2 straight О subscript 5. space with 1 space моль below

Схема паказвае, што ўгнаенню колькасцю 2 моль адпавядае 1 моль пажыўнога элемента у выглядзе Р2О5.

m(CaHPO4 · 2H2O) = 2 моль ∙ 172 г/моль = 344 г;

m(Р2О5) = 1 моль ∙ 142 г/моль = 142 г.

Знойдзем масавую долю пажыўнога элемента:

straight omega left parenthesis straight Р subscript 2 straight О subscript 5 space end subscript right parenthesis equals fraction numerator 142 space straight г over denominator 344 space straight г end fraction almost equal to 0 comma 413 comma space або space 41 comma 3 space percent sign.

Адказ: ω(Р2О5) = 41,3 %.

Варта адзначыць, што пажыўная каштоўнасць вызначаецца ў кожнай канкрэтнай таварнай партыі ўгнаенняў з улікам прымесей. Гэта азначае, што знойдзенае намі ў прыкладзе тэарэтычнае значэнне вышэйшае, чым у рэальнага ўгнаення. Так, для таварнага прэцыпітату пажыўная каштоўнасць не павінна быць ніжэйшай за 27 % (параўнайце з разлічанай тэарэтычна).

Аналагічныя (ці іншыя) схемы і тэарэтычныя разлікі можна выкарыстоўваць для калійных і азотных угнаенняў, напрыклад:

2 straight K Cl rightwards arrow straight К subscript 2 straight О semicolon number space number space number space number space straight N straight H subscript 4 straight N straight O subscript 3 rightwards arrow 2 straight N.

Угнаенні з высокім утрыманнем пажыўнага элемента называюцца канцэнтраванымі. Выкарыстанне ўсіх відаў угнаенняў дазваляе значна павялічыць ураджаі сельскагаспадарчых культур, таму вытворчасць мінеральных угнаенняў — найважнейшая задача хімічнай прамысловасці. Пры гэтым выкарыстанне ўгнаенняў павінна быць граматным і рацыянальным.