Геаграфія. 11 клас

Неспрыяльныя геаэкалагічныя наступствы антрапагеннага выкарыстання зямельных і глебавых рэсурсаў. Адна з асноўных прычын павелічэння воднай і ветравой эрозіі — высечка лясоў. Агульнае штогадовае высяканне дасягае 11,6 млн га. Гэта, у сваю чаргу, прыводзіць да рэзкага павышэння хуткасці змыву глебавага слоя.

Клуб географаў-знаўцаў. Па наяўных ацэнках, змыў глебавага слоя ў 20 см пры наяўнасці лесу магчымы за 174 тыс. гадоў, лугу — 29 тыс., пры звычайнай апрацоўцы глебы — 100 гадоў, пры поўнай адсутнасці расліннасці — 17 гадоў.

У свеце ўсё ўзаемазвязана. Як высечка лясоў прыводзіць да павелічэння воднай і ветравой эрозіі? Прывядзіце прыклады адмоўнага ўплыву на глебавае покрыва высякання лясоў.

Ветравая эрозія (дэфляцыя) глеб. Пад ветравой эрозіяй разумеюць выдзіманне, перанос і адклад найдрабнейшых глебавых часціц ветрам. Інтэнсіўнасць ветравой эрозіі залежыць ад хуткасці ветру, устойлівасці глебы, наяўнасці расліннага покрыва, асаблівасцей рэльефу і ад іншых фактараў. Вялікі ўплыў на яе развіццё аказвае антрапагеннае ўздзеянне. Напрыклад, знішчэнне расліннасці, нерэгулюемы выпас жывёлы, няправільнае выкананне агратэхнічных мерапрыемстваў актывізуюць эразійны працэсы.

Свет і Беларусь. У Беларусі да эрозіі схільна 556,5 тыс. га сельскагаспадарчых зямель рэспублікі, або 7,2 % ад іх агульнай плошчы. У тым ліку 85 % гэтых зямель церпяць ад воднай эрозіі і 15 % — ад ветравой. Эрадзіраваныя глебы адпавядаюць пераважна ворным землям — 426,6 тыс. га (7,7 % агульнай плошчы ворных зямель). Плошча зямель з патэнцыйна магчымым змывам глебы (эразійна-небяспечныя зямлі) складае 1 443 тыс. га, або амаль 7 % тэрыторыі краіны.

Адрозніваюць мясцовую ветравую эрозію і пылавыя буры. Першая праяўляецца ў выглядзе замеці і слупоў пылу пры невялікіх хуткасцях ветру. Пылавыя буры ўзнікаюць пры вельмі моцных і працяглых вятрах. Хуткасць ветру дасягае 20–30 м/с і больш. Найбольш часта пылавыя буры назіраюцца ў засушлівых раёнах (сухія стэпы, паўпустыні, пустыні).

Клуб географаў-знаўцаў. Пылавыя буры незваротна зносяць самы ўрадлівы верхні слой глеб. Яны здольныя развеяць за некалькі гадзін да 500 т глебы з 1 га раллі, негатыўна ўплываюць на ўсе кампаненты навакольнага прыроднага асяроддзя, забруджваюць паветра, вадаёмы, адмоўна ўплываюць на здароўе чалавека.

Папрацуем з атласам. Выкарыстоўваючы матэрыял вучэбнага дапаможніка, знайдзіце на карце раёны, дзе найбольш часта назіраюцца пылавыя буры.

Свет і Беларусь. Пылавыя буры для Беларусі з’ява рэдкая, але не ўнікальная. За апошнія 40 гадоў у краіне адбылося больш за 340 пыльных бур, каля 70 з іх, здарыліся на Палессі. Якія прычыны ўзнікнення пылавых бур у дадзеным рэгіёне?