Беларуская літаратура. 11 клас

У аўтабіяграфіі І. Навуменка згадваў, што «ў канцы восені сорак першага года з ліку вучняў старэйшых класаў у мястэчку стварылася невялікая падпольная група, у якую ўваходзіў і я. Збіралі зброю, слухалі радыё, распаўсюджвалі савецкія лістоўкі і газеты, шукалі сувязі з партызанамі. Група ўцалела, хоць у сорак другім годзе фашысты і расстралялі яе кіраўніка». 

У апавяданні «Сямнаццатай вясной» па волі аўтара ў мястэчку дзейнічае ажно дзве групы. Маладыя людзі моцна любілі сваю Айчыну, ненавідзелі акупантаў, якія парушылі іх мары, надзеі, шчасце. Апавядальнік і праз гады захапляецца іх юначым парывам як мага хутчэй адпомсціць ворагам, не даць захопнікам адчуць сябе гаспадарамі на нашай зямлі. Хлопцы і дзяўчаты прагнулі подзвігаў, лічылі сябе здольнымі на геройскія ўчынкі і здзяйснялі іх.

 Героямі твора з’яўляецца «баявая» чацвёрка сяброў: герой-апавядальнік Цімох, Цішка Дрозд, Мікола і Сымон Біцюгі. Не зважаючы на загад нямецкага каменданта смяротна пакараць тых, хто «захоўваў агнястрэльную зброю», «распаўсюджваў злосныя чуткі пра непераможную германскую армію», «мог паявіцца на вуліцы ў начны час», юнакі ігнаруюць папярэджанні новай улады, падтрымліваюць сувязь з партызанамі, узрываюць невялікі чыгуначны мост, раняць паліцая. Хлопцы перакананыя, што «весяліцца, танцаваць у такі час, калі ідзе вайна, калі ліецца кроў, проста ганебна». Яны не хаваюць сваёй нянавісці да акупантаў і іх паслугачоў, дэманструюць пагарду да іх.

Аптэкарка Стася «насмешлівым позіркам» ацэньвае «геройства» юнакоў, разумеючы небяспечнасць такіх паводзін. Дзяўчына імкнецца неяк ацвярэзіць у цэлым добрых хлопцаў, якія ап’янелі ад усведамлення свайго геройства і ахвярнасці: калі недарэчныя ўчынкі «баявой» чацвёркі бачыць яна, то ўбачаць і іншыя. Стасі не ўдалося прымусіць юнакоў задумацца над тым, што іх чакае суровая барацьба, якая патрабуе не толькі нянавісці, жадання змагацца, але і розуму, здольнасці дасягнуць перамогі над ворагам з найменшымі чалавечымі стратамі.

 Закаханы ў Стасю Цімох шматзначны яе позірк разумее па-свойму. Хлопцу здаецца, што дзяўчына пагарджае ім з-за латаных штаноў, разбітых чаравікаў, старой, малаватай сарочкі. Не мог і падумаць «закаханы рыцар», што далікатная Стася стала актыўным членам камсамольскага падполля. Пра гэта даведваецца Сымон Біцюг, ён першы ўсведамляе наіўнасць і рызыкоўнасць паводзін іх «баявой» групы і выносіць бязлітасны прысуд: «Мы, брат, дурні вялікія... ходзім табуном, самі ж стараемся выдзяляцца, у вочы кідацца. Людзі ў сто разоў разумней за нас робяць. Ты думаеш, парню1 спалілі і лістоўкі раскідалі партызаны? Такія ж, як і мы, партызаны, толькі не такія вароны». «Дурнямі» і «варонамі» прызналі сябе сябры не толькі за тое, што неразумна трымаліся на вачах у немцаў і паліцаяў, але і за тое, што дрэнна разбіраліся ў людзях, не аналізавалі свае і чужыя паводзіны, што вельмі лёгка і катэгарычна выносілі прысуды іншым, абвінавачвалі іх у здрадзе. Атрымлівалася, што дзяўчаты паводзілі сябе больш разумна і нашкодзіць акупантам змаглі не менш за іх «баявую» групу.

Імкнучыся паказаць у апавяданні «Сямнаццатай вясной» гераізм беларускай моладзі, што была выхавана на ідэі самаахвярнасці дзеля Радзімы, І. Навуменка зусім не ідэалізаваў сваіх герояў, яны звычайныя хлопцы, якім уласцівы катэгарызм і юнацкі максімалізм у ацэнках падзей і людзей. У апавяданні «Сямнаццатай вясной» І. Навуменку ўдалося стварыць групавы вобраз юнакоў — патрыётаў ваеннага часу.

__________

1 Па´рня — лазня.