§ 49. Прагрэс і рэгрэс у эвалюцыі. Шляхі дасягнення біялагічнага прагрэсу. Спосабы ажыццяўлення эвалюцыйнага працэсу
Вылучаюць два галоўныя напрамкі эвалюцыі — біялагічны прагрэс і біялагічны рэгрэс. Біялагічны прагрэс характарызуецца павышэннем прыстасаванасці арганізмаў да ўмоў асяроддзя, а рэгрэс — зніжэннем. Асноўнымі шляхамі дасягнення біялагічнага прагрэсу з’яўляюцца арагенез, алагенез і катагенез. Арагенез суправаджаецца павышэннем узроўню арганізацыі жывых арганізмаў, г. зн. морфафізіялагічным прагрэсам. Алагенез — шлях фарміравання асобных адаптацый, якія не змяняюць узровень арганізацыі. Пры катагенезе назіраецца спрашчэнне арганізацыі жывых арганізмаў, г. зн. морфафізіялагічны рэгрэс. У ходзе эвалюцыі шляхі дасягнення біялагічнага прагрэсу могуць заканамерна чаргавацца ці спалучацца. Асноўны спосаб ажыццяўлення эвалюцыйнага працэсу — дывергенцыя. Гэта разыходжанне прымет у роднасных арганізмаў, якія жывуць у розных умовах. Яшчэ адным спосабам з’яўляецца канвергенцыя — сыходжанне прымет у няроднасных арганізмаў, якія жывуць у падобных умовах асяроддзя.