§ 0-27. Сістэма часцін мовы. Назоўнік: агульнае значэнне, марфалагічныя прыметы, сінтаксічная роля.

Практыкаванне № 8

Прачытайце тэкст з даведніка «Беларуская міфалогія». Да якога стылю ён адносіцца? Якую ролю ў ім адыгрываюць назоўнікі розных разрадаў?

Вадзяні́к, вадзяны́, вадзяны́ дзед, ві́рнік, аму́тнік, ціхо́ня — дух, увасабленне разбуральнай, варожай чалавеку стыхіі вады ў выглядзе міфічнага гаспадара канкрэтнага вадаёма. Паводле ўяўлення беларусаў, вадзянік меў выгляд старога сярэдняга росту з доўгай кліністай барадою, гладкай, ільснянай скурай і перапонкамі паміж пальцамі на нагах, што сімвалізавала яго сувязь з воднай стыхіяй. У забагненыхсл азёрах мог уяўляць гарбатага і барадатага старога з нагамі і хвастом, як у каровы.

Будучы агрэсіўным у дачыненні да людзей, вадзянік мог «забіраць» тых, хто купаецца (асабліва апоўдні і апоўначы, на Купаллеф ці Іллю — у перыяды найбольшай актыўнасці вадзяніка), тапіць чоўны, ламаць вадзяныя млыны. Аднак вадзянік мог быць удзячным чалавеку, калі той, напрыклад, укінуў яго з сушы ў ваду. Тады вадзянік усяляк спрыяў ва ўсіх справах, звязаных з вадой, асабліва ў рыбалцы. Каб заручыцца падтрымкай вадзяніка, трэба было заключыць з ім хаўрус. Асабліва паслугамі вадзяніка карысталіся млынары, якія ў якасці ахвяры кідалі ў плаціну млына жывую курыцу або закідвалі пад першы лёд сала ці сцягно свінні.

Кожны вадаём меў свайго вадзяніка, магутнасць якога залежала ад памераў ракі або возера.сн У тым выпадку, калі вадаёмы штучна злучалі, вадзянікі гінулі (Паводле У. Лобача).

Выпішыце з тэксту ў асобныя групы адушаўлёныя і неадушаўлёныя назоўнікі. Абгрунтуйце сваю думку. Вызначце сярод адушаўлёных назоўнікаў  асабовыя.
 Якое слова з тэксту мае значэнне ‘саюз, садружнасць’.
• Выпішыце з тэксту аднакаранёвыя словы. Зрабіце іх марфемны разбор.
Прачытайце верш М. Багдановіча «Вадзянік». Якія разрады назоўнікаў аўтар ужывае ў гэтым творы? Якія часціны мовы дапамагаюць аўтару стварыць вобраз вадзяніка?
Разгледзьце малюнак В. В. Есавуленка. Апішыце вадзяніка, выкарыстоўваючы малюнак, апісанне вадзяніка з тэксту і верша М. Багдановіча.