§ 0-27. Сістэма часцін мовы. Назоўнік: агульнае значэнне, марфалагічныя прыметы, сінтаксічная роля.
Практыкаванне № 6
Прачытайце верш. Растлумачце эпіграф, сфармулюйце тэму і асноўную думку тэксту. Дайце лексіка-граматычную характарыстыку назоўнікам.
Перасцярога
Адно з двух: або людзі зробяць так,
што ў паветры стане меней дыму,
або дым зробіць так,
што на Зямлі стане меней людзей.
«Кур’ер ЮНЕСКА»
Прапахла паветра бензінам, саляркаю, газам,
Аж моташна ліпам, каштанам, бярозам і вязам.
Ад сіняга дыму ссыхае сасна за сасною,
Іх рэжуць на дровы і ў шуркі* складаюць вясною.
Даўно пазнікалі з зялёнае паркавай зоны
Дразды, вераб’і, салаўі і вароны.
Закураны пылам прамытыя з раніцы шыбы,
Прапахлі мазутам злінялыя сонныя рыбы.
Пацягне ад комінаў ветрыкам слабым —
І ў сажалцы ўжо захлынаюцца жабы.
Радзеюць гаі, пералескі, прысадысл і пушчы,
І толькі яшчэ чалавек застаецца трывушчы:
Ён дыхае дымам, аглушаны звонам і гудам,
І дзівіцца сам, што трымаецца цудам.
Ён б’е свідравіны, укладвае рэйкі і шпалы:
Што зранку здабыў, таго ўвечары мала.
Ён выграб да рэшты глыбокія нетры,
І чадам прапахлі вада і залётныя ветры.
Мы, людзі, нашчадкам пакінуць павінны
Празрыстую рэчку і спеў салаўіны.
С. Грахоўскі.
• Выпішыце з верша словазлучэнні «прыметнік + назоўнік».
Абазначце род, лік і склон прыметнікаў.