Беларуская мова. 10 клас

21. Прачытайце тэкст. Вызначце яго стыль і тып.

Бондар

Стары Даніла славіцца на цэлую ваколіцу сваімі вырабамі: вёдрамі, начоўкамі, цабэркамі і лыжкамі, якія выходзяць з яго рук моцныя, гладкія і вельмі зграбныя. Кожную пасудзіну паасобку ён робіць натхнёна ад пачатку да канца.

Зараз Даніла рыхтуецца да новай цікавай дабратворнай працы. Сама пані з двара заказала ў яго начоўкі, цабры, вёдры і некалькі лыжак. Даніла выбірае гэблі, скоблі, разцы, нажы, долаты, сякеры і сякеркі, гладзіць і мацае іх рукамі, пільна да іх прыглядаецца^с, адкідае злосна адзін інструмент, зноў за яго бярэцца, сумняваецца, разважае.

Жыццесцвярджальны цуд пачынаецца. Бондар вострыць інструменты. Шліфоўка інструментаў — рэч няпростая. Трэба ведаць, які брусок — ці цв..рды, ці мяк..і, ці гла..кі, ці крупчаты — падыходзіць да кожнага начын..я. Трэба ведаць, як шараваць — ці наўскос, ці проста, ці памалу, ці хутка, ці моцна прыціскаць, ці памаленьку — каб было акурат у меру.  Нельга да працы ставіцца легкадумна. Трэба, каб д..браўпарадкаваны інструмент блішч..ў і пераліваўся^с, як люстэрка, як празрыстая вада. І бондар наводзіць глянец. Потым кладзе свае інструменты ў рад на варштат*. Бярэцца ўбокі і дзівіцца на іх, як на лю́бых дзяцей. Даніла задаволены.

Вопыт набываецца доўгімі гадамі, рупнасцю, цярплівасцю, трываласцю і замілаваннем^с да сваёй працы. Пакончана з інструментамі: навостраны, як брытвы, адпаліраваны^с, як люстэркі.

Бондар падбірае матэрыял — калодкі, палены і дошкі, што ў вялікім запасе ляжаць у яго хаце. Ці ж можна словамі перадаць, як Даніла падбіраў клён, бярозу, дуб, асіну на цабэркі, вёдры, начоўкі і лыжкі, арэшнік на абручы са сваіх дабраякасных запасаў? Ці ж можна апавядаць аб тым, як ён пераглядаў, перамацваў рукамі, спрабаваў на язык пале́ны, дошкі і звычайныя кавалкі дрэва, як ён іх сушыў, як з імі няньчыўся, каб стварыць з іх новае хараство, каб у іх душу пераліць? Ці ж можна казаць аб тым, як ён бачыў мастацкім вокам велікадушнага майстра ў нямых кавалках дрэва гаварлівыя, пявучыя, вабныя сваёй зграбнасцю і грацыяй начоўкі, вядзёркі і лыжкі?

Гэта былі не вёдры, не начоўкі, не лыжкі, а дзіўны жыццярадасны сон пекных форм. Гэта былі здзейсненыя мары Данілавага сэрца. Даніла з жонкай на малых саначках везлі ў двор пані бялюткія, як малако, як пена марская, гучныя, як шкло, пасудзіны. Пад яркім зімовым сонцам яны раўнамерна пераліваліся рознымі колерамі, нібы крыштальныя^с. Кожную пасудзіну Даніла спрабаваў рукамі на звон. Яна выдавала свой асабісты голас. Лёгка было падабраць з іх новы, па-свойму цікавы музычны інструмент, на якім можна было б іграць шчырыя, святланосныя песні шчырага і чулага сэрца бондара Данілы... (Паводле З. Бядулі).

Якую сэнсава-стылістычную ролю выконваюць у тэксце назоўнікі, прыметнікі, дзеясловы, прыслоўі?
Дапоўніце рады словамі з тэксту з адпаведнымі суфіксамі і прыстаўкамі:
а) рупнасць, цярплівасць…;
б) пераглядаў, перамацваў … .
Значок “Слоўнік” Растлумачце значэнне слова асабісты. Падбярыце да яго аднакаранёвае слова-паронім.
Разбярыце па саставе выдзеленыя ў тэксце словы.
• Знайдзіце ў тэксце сінонімы, антонімы, растлумачце іх сэнсава-стылістычную функцыю.
Выпішыце з тэксту складаныя словы. Растлумачце іх напісанне.
Разгледзьце рэпрадукцыю карціны С. Скачкова «Бондар». Ці адпавядае яна зместу тэксту?
 Складзіце план тэксту. Перакажыце яго па плане.
Прачытайце працяг апавядання З. Бядулі «Бондар» і адкажыце, як адрэагавала пані на змайстраваны Данілам посуд.