§ 1-23. Сінонімы, іх роля ў маўленні. Сінанімічны рад. Слоўнікі сінонімаў. Выкарыстанне сінонімаў як сродку выразнасці ў тэкстах мастацкага стылю

Практыкаванне 15

Прачытайце тэкст. Знайдзіце ў ім сінонімы.
Прасачыце, як з іх дапамогай аўтар не толькі паказвае хаду людзей, але і раскрывае асаблівасці фізічнага ці псіхічнага стану герояў.
Ахарактарызуйце сферу ўжывання сінонімаў з тэксту.

Параска кінула на стол журнал, кніжкі, сшыткі, зняла з цвіка паліто. Хутка завязала хустку, скамандавала Барысу:

— Хадзем!

Барыс рушыў за ёй.

Зноў убачыла Ганна Параску пад вечар. Параска ішла не адна. За ёй, акрамя Барыса, кіравалі з вуліцы да школы Дубадзел, Гайліс, Чарнаштан. Дубадзел, у кароткай паддзёўцы, у галіфэ, з ваеннай сумкай цераз плячо, рэзаў побач Параскі, наперадзес, лёгка і нібы весела. Гайліс крочыў у зашпіленым шынялі, вецер ірваў полы шыняля і, было відаць, замінаў ісці. Але Гайліс не зважаў на вецер, ішоў роўна, цярпліва. сн Барыс ступаў каля Гайліса. Ганна не дала яму ніякай увагі. Яна адзначыла: Чарнаштан дыбаў ззаду ўсіх, уткнуўшыся позіркам кудысьці ў зямлю, вінавата прыгорблены…

Ганна намерылася была падацца на кухню… (Паводле І. Мележа).

Запішыце сінонімы з тэксту.
Які з іх выступае ў якасці сіноніма толькі ў гэтым тэксце?

Пры выкарыстанні ў тэксце сінонімы выконваюць разнастайныя функцыі:

  1. 1) функцыя ўдакладнення (сінонімы, якія дапаўняюць адзін аднаго, дазваляюць больш дакладна выказаць думку): Ткачук быў грузны, камлюкаваты чалавек у шэрым паношаным гарнітпуры з дзвюма ордэнскімі планкамі на грудзях (В. Быкаў);
  2. функцыя тлумачэння: Ваўкалак, чалавекавоўк прытуліўся да чорнай шыбы (М. Скобла);
  3. функцыя замяшчэння (дазваляе пазбегнуць таўталогіі, паўтарэння адных і тых жа слоў у сумежных кантэкстах): Неўраджаі некалькі год, халера лютуе, тыфус косіць людзей, гарачкі іх кладуцъ (У. Караткевіч);.
  4. функцыя супрацьпастаўлення: Гэта міратворная раскоша природы мяче, аднак, ніколькі не супакойвала, а пюлькі гняла і раздражняла (В. Быкаў);
  5. функцыя ўзмацнення: Я баяўся паварушыцца, нібыта ад аднаго майго неасцярожнага руху песня магла абарвацца, прапасці, знікнуць (Б. Сачанка);
  6. функцыя ацэнкі (розная стылёвая замацаванасць маркіраваных лексічных адзінак у мове — высокае, паэтычнае, кніжнае, афіцыйна-дзелавое і размоўнае, прастамоўнае — з’яўляецца асновай адпаведнай станоўчай або адмоўнай ацэнкі) (Паводле М. Цікоцкага).