*§ 12-1. Эканоміка і яе роля ў жыцці чалавека і грамадства
Эканамічныя суб’екты. Становішча і роля кожнага эканамічнага суб’екта вызначаецца яго адносінамі да фактараў вытворчасці, якімі ён валодае. Адны маюць капітал і валодаюць эканамічнай уладай, вызначаюць формы гаспадарання, удзельнічаюць у кіраванні, другія займаюцца прадпрымальніцкай дзейнасцю.
Дамашнія гаспадаркі, як правіла, распараджаюцца толькі ўласнай рабочай сілай, іх магчымасці ўплыву на арганізацыю вытворчасці, размеркаванне даходаў, удзел у кіраванні абмежаваны. Дамашнія гаспадаркі выконваюць у асноўным функцыю спажывання, а значыць, атрыманыя даходы выкарыстоўваюцца для набыцця неабходных тавараў. Акрамя гэтай функцыі, яны фарміруюць зберажэнні, якія ў эканоміцы з’яўляюцца крыніцай інвестыцый.
Асноўная роля прадпрыемства — ажыццяўленне вытворчай і інвестыцыйнай дзейнасці. Прадпрыемствы класіфікуюцца па розных прыметах: формах уласнасці; памерах фірмы; аб’ёмах вытворчасці; відах дзейнасці і інш.
Дзяржава мае вялізнае значэнне для рэгулявання эканамічных працэсаў. Эканамічныя функцыі дзяржавы фарміруюцца пад уплывам патрэб грамадства і развіцця рынку. Апошнім часам да асноўных функцый дзяржавы дадаліся такія, як рэгуляванне «знешніх эфектаў» (прыродаахоўная дзейнасць), карэкціроўка непажаданых сацыяльных эфектаў (беспрацоўе, сацыяльная няроўнасць і інш.).
| Асноўныя суб’екты эканомікі і іх функцыі | |
| Дамашнія гаспадаркі |
Гэта эканамічная адзінка ў складзе адной або некалькіх асоб, якія з’яўляюцца: ● уласнікамі (і асноўнымі прадаўцамі) вытворчых рэсурсаў (працы, зямлі, капіталу і прадпрымальніцкай здольнасці); ● асноўнымі пакупнікамі спажывецкіх тавараў і паслуг; ● асноўнымі зберагальнікамі (і таму крэдыторамі), забяспечваючы прапанову крэдытных сродкаў у эканоміцы |
| Прадпрыемствы (фірмы) |
Гэта асноўная вытворчая ячэйка эканомікі або эканамічная адзінка: ● выкарыстоўвае фактары вытворчасці для вырабу прадукцыі з мэтай яе продажу; ● самастойна прымае рашэнні; ● нефінансавыя фірмы з’яўляюцца: пакупнікамі эканамічных рэсурсаў; вытворцамі тавараў і паслуг у эканоміцы; пазычальнікамі, якія прад’яўляюць попыт на крэдытныя рэсурсы; пакупнікамі інвестыцыйных тавараў; ● фінансавыя ўстановы — гэта юрыдычныя асобы, якія на камерцыйнай аснове займаюцца пасрэдніцкай дзейнасцю ў галіне фінансаў, абслугоўваючы адносіны паміж зберагальнікамі і інвестарамі (банкі, страхавыя кампаніі, пенсійныя фонды і інш.) |
| Дзяржава |
Эканамічны суб’ект, які: ● арганізуе вытворчасць грамадскіх даброт; ● з’яўляецца пакупніком тавараў і паслуг, неабходных для функцыянавання дзяржаўнага сектара; ● пераразмяркоўвае нацыянальны даход (праз сістэму падаткаў і трансфертаў); ● з’яўляецца ў залежнасці ад стану дзяржаўнага бюджэту крэдыторам ці пазычальнікам на фінансавым рынку; ● з’яўляецца рэгулятарам функцыянавання нацыянальнай эканомікі |
