*§ 20-1. ГЕАГРАФІЯ МІНЕРАЛЬНА-СЫРАВІННЫХ РЭСУРСАЎ СВЕТУ
Геаграфія запасаў энергетычных карысных выкапняў. Да асноўных энергетычных рэсурсах адносяць нафту, прыродны газ і вугаль.
Аб’ёмы разведаных запасаў нафты складаюць 240,7 млрд т. Каля паловы з іх засяроджана ў краінах Блізкага Усходу, пятая частка — у краінах Лацінскай Амерыкі і 14 % — у Паўночнай Амерыцы. Найбольшыя запасы нафты ў свеце размешчаны ў Венесуэле, Саудаўскай Аравіі і Канадзе.
Прыродны газ з’яўляецца другім па значнасці ў структуры энергетыкі свету. Разведаныя запасы прыроднага газу ў свеце складаюць 187 трлн м3. Рэгіянальная структура запасаў прыроднага газу характарызуецца вылучэннем двух асноўных рэгіёнаў. На долю Паўднёва-Заходняй Азіі прыходзіцца 43 %, Еўропы з СНД — 31 %. Найбольшыя запасы размешчаны ў Іране, Расіі, Катары.
Сучасныя разведаныя запасы вугалю ў свеце ацэньваюцца ў 891,5 млрд т. У рэгіянальнай структуры вылучаюцца тры рэгіёны — Еўропа з СНД; Усходняя, Паўднёва-Усходняя, Паўднёвая Азія, Аўстралія і Акіянія; Паўночная Амерыка. Яны характарызуюцца прыкладна роўнымі прапорцыямі ў структуры. Найбольш буйнымі запасамі валодаюць ЗША, Расія, Кітай.
Рудныя карысныя выкапні характарызуюцца больш шырокай геаграфіяй і пояснасцю залягання. Найбольшыя запасы жалезных руд сканцэнтраваны ў Аўстраліі, Расіі і Бразіліі. ПАР, Украіна і Аўстралія вылучаюцца запасамі марганцавых руд. У геаграфіі руд каляровых металаў выяўляецца высокая тэрытарыяльная канцэнтрацыя. Так, каля 30 % запасаў медных руд засяроджана ў Чылі; каля 30 % нікелевых і цынкавых руд — у Аўстраліі. 40 % запасаў свінцовых руд таксама сканцэнтраваны ў Аўстраліі. Больш за 30 % сусветных запасаў алавяных руд знаходзяцца на тэрыторыі Кітая. У Гвінеі засяроджана 26 % сусветных запасаў баксітаў.
Да асноўных нярудных карысных выкапняў адносяцца калійныя солі і фасфарыты. Геаграфія запасаў калійных соляў прадстаўлена трыма галоўнымі краінамі. У Канадзе засяроджана каля 40 % сусветных запасаў, у Рэспубліцы Беларусь — 35 % і ў Расіі — 28 %. Марока з’яўляецца ўнікальнай дзяржавай свету па запасах фасфарытаў, на долю якой прыходзіцца 77 %. Кітай і Алжыр таксама характарызуюцца значнымі запасамі фасфарытаў.
Папрацуем з атласам. Пакажыце на карце тры вядучыя краіны: а) па аб’ёмах разведаных запасаў нафты; б) па аб’ёмах разведаных запасаў прыроднага газу; в) па аб’ёмах разведаных запасаў вугалю; г) па аб’ёмах разведаных запасаў жалезных руд. |
Праверым свае веды. 1. Па якіх прыкметах падзяляюць прыродныя рэсурсы? 2. Што такое рэсурсазабяспечанасць? 3. Да якіх тэктанічных структур прымеркаваны запасы нафты, прыроднага газу, вугалю, жалезнай руды, нярудных карысных выкапняў? |