Сусветная гісторыя ад старажытных часоў да канца XVIII ст. 10 клас

Да эпохі Асветніцтва сістэма адукацыі ў Еўропе прапаноўвала навучанне абмежаванаму колу прафесій. У першую чаргу рыхтавалі святароў, юрыстаў і лекараў. Прычым адукацыю атрымлівалі ў асноўным мужчыны — дваране, гандляры і прадстаўнікі пэўных прафесій. Аднак ідэя Дж. Лока аб тым, што ўсе людзі валодаюць аднолькавымі здольнасцямі і, такім чынам, кожны мае права на адукацыю, перавярнула сферу адукацыі. У XVII—XVIII стст. яна ахоплівала сярэднія пласты, і нават беднякі часам маглі чытаць, радзей — пісаць свае імёны. Гэта адносілася перш за ўсё да гарадскіх жыхароў, асноўная маса сельскіх жыхароў заставалася непісьменнай. Вялікі попыт на адукацыю існаваў сярод буржуазіі, якая ўбіралася ў сілу. Прафесійныя і камерцыйныя класы станавіліся ўсё больш запатрабаванымі.

У Англіі ўзровень пісьменнасці сярод мужчын у 1640-х гг. складаў каля 30 %. Да сярэдзіны XVIII ст. ён павялічыўся да 60 %. У Францыі ў канцы XVII ст. былі пісьменнымі каля 29 % мужчын і 14 % жанчын. Да сярэдзіны XVIII ст. лічбы выраслі да 48 % і 27 % адпаведна.

Значную ролю ў павелічэнні колькасці дасведчаных людзей адыгралі хрысціянскія місіянеры і духавенства, асабліва пратэстанцкага веравызнання. Пісьменнасць стала ключом да чытання і разумення Бібліі, якая друкавалася пратэстантамі на многіх мовах. Таму распаўсюджванне вучонасці ў пратэстанцкай Паўночнай Еўропе ішло значна больш хуткімі тэмпамі, чым на каталіцкім поўдні.

Распаўсюджванню пісьменнасці садзейнічаў рост попыту на друкаваную прадукцыю, у структуры якой доля рэлігійных кніг няўхільна скарачалася. У XVIII ст. павялічылася колькасць выданняў на нацыянальных мовах. Дзяржаўныя публічныя бібліятэкі сталі адным з дасягненняў эпохі Асветніцтва. Яны былі бясплатныя для ўсіх. Ва ўмовах, калі кнігі заставаліся даволі дарагімі, бібліятэкі нярэдка з'яўляліся для бедных людзей адзінай магчымасцю атрымаць веды.

У другой палове XVIII ст. стала відавочна, што грамадства мае патрэбу ў новым, больш універсальным, падыходзе да адукацыі. Перадавы вопыт прадэманстравала Прусія. Там была ўведзена дзяржаўная сістэма навучання, якая прадугледжвала ахоп усяго насельніцтва. Яе асновы былі закладзены Фрыдрыхам Вялікім, які выдаў у 1763 г. указ, згодна з якім усе хлопчыкі і дзяўчынкі з 5 да 13—14 гадоў павінны былі вучыцца ў школах, якія фінансаваліся дзяржавай (мясцовымі суполкамі). Прусія стала адной з першых дзяржаў, якія ўвялі абавязковае навучанне ў пачатковай школе.

Курс пачатковай адукацыі ў Прусіі быў васьмігадовым. Акрамя чытання і пісьма дзеці вывучалі спевы і асновы хрысціянскіх ведаў. За дадатковую плату яны маглі прайсці курсы матэматыкі. Фрыдрых таксама ўніфікаваў далейшыя этапы адукацыйнага працэсу. Каб працягнуць навучанне, дзеці па жаданню бацькоў маглі паступаць у рэальныя вучылішчы або гімназіі, якія служылі для падрыхтоўкі да ўніверсітэту. У 1788 г. у прускіх сярэдніх школах быў уведзены экзамен, па выніках якога можна было паступаць ва ўніверсітэт і на дзяржаўную службу.

Пруская адукацыйная сістэма хутка распаўсюдзілася па Еўропе і пранікла ў ЗША.

Такім чынам, у эпоху Асветніцтва ў еўрапейскім грамадстве адбыліся значныя змены, сярод якіх важнае месца занялі аграрная рэвалюцыя і прамысловы пераварот. Гэтыя перамены шмат у чым вызначылі сацыяльную і палітычную будучыню Еўропы. Яны былі абумоўлены канкурэнцыяй буржуазіі і дваранства, а таксама з'яўленнем новай сацыяльнай групы — сярэдніх пластоў. Саслоўнае дзяленне грамадства паступова змянялася класавым, заснаваным не на паходжанні, а на родзе заняткаў і ўзроўні даходаў. З улікам патрэб новага, капіталістычнага, грамадства пачала змяняцца сістэма адукацыі. Яна ахоплівала ўсё большую колькасць людзей.