§ 22. Пачатак еўрапейскай каланіяльнай экспансіі

2. Эканамічныя матывы, роля царквы і дзяржавы

Экспансія шмат у чым была абумоўлена зацікаўленасцю еўрапейцаў у вострых прыправах, а таксама прадметах раскошы. Акрамя таго, хуткае развіццё таварна-­грашовых адносін выклікала вялізны попыт на золата як найважнейшы аб’ект абмену. Каштоўны метал дастаўляўся ў Еўропу з Блізкага Усходу. Таксама праз арабскіх пасрэднікаў паступалі кітайскія і індыйскія тавары (напрыклад, вострыя прыправы), якія цаніліся на вагу золата. Аднак у другой палове XV ст. гэты гандаль амаль спыніўся з-за турэцкіх заваёў. Тады погляды еўрапейцаў накіраваліся ў бок акіяна — ​у пошуках марскіх шляхоў, якія вядуць у Індыю.

Умацаванне абсалютысцкай улады спачатку ў Іспаніі, а затым у Францыі і Англіі таксама падштурхоўвала да экспансіянісцкай палітыкі, паколькі для ўтрымання наёмнай арміі і шыкоўнага двара манархам патрабавалася ўсё больш грошай.

Не апошнюю ролю ў ініцыяванні экспедыцый адыгрывала царква, якая імкнулася распаўсюдзіць хрысціянства як мага больш шырока. Еўрапейцы шчыра верылі, што робяць богаўгодную справу, нясуць народам лепшы лад жыцця, ратуюць душы.

Каланіяльнай экспансіі еўрапейцаў садзейнічалі навуковыя і тэхнічныя дасягненні гэтай эпохі. З’яўленне каравелы, шырокае выкарыстанне компаса і астралябіі, па якой вызначалі месцазнаходжанне карабля, зрабілі сапраўдны пераварот у мараплаванні. Цяпер можна было смела выходзіць у адкрыты акіян, не баючыся заблудзіць. Вынаходства пораху і выкарыстанне агнястрэльнай зброі вызначылі ваенную перавагу еўрапейцаў. Цяга да навуковых адкрыццяў таксама адыграла важную ролю. Сярод вучоных XV ст. атрымала распаўсюджанне гіпотэза пра шарападобную форму Зямлі, што сур’ёзна паўплывала на рашэнне Х. Калумба здзейсніць марское падарожжа.