§ 19. Правапіс вялікай і малой літар

Правіла

З вялікай літары пішуцца:

  • прозвішчы, імёны, імёны па бацьку, псеўданімы, мянушкі, клічкі жывёл і інш.: Іван Дамінікавіч Луцэвіч (Янка Купала), Дунін-Марцінкевіч, мядзведзь Бурык, а таксама прозвішчы, імёны ў множным ліку, калі яны выступаюць як назвы роду, групы асоб ці ўжываюцца ў значэнні агульнай назвы: браты Гарэцкія, род Радзівілаў, бязродныя Іваны (а л е: гарлахвацкія, кручковы, калі перадаюць пагардлівыя, зневажальныя адносіны);
    Заўвага. Назвы нацыянальнасцей, плямён, а таксама словы, якія паказваюць на месца пражывання, пішуцца з малой літары: беларус, дрыгавічы, мінчанін.
  • геаграфічныя, дзяржаўныя, адміністрацыйна-тэрытарыяльныя і астранамічныя назвы (акрамя слоў з родавым значэннем: рака, возера, горад, востраў, вуліца, плошча, вобласць, раён, зорка і г. д.): Рэспубліка Беларусь, Балканскі паўвостраў, возера Нарач, Гомельская вобласць, Прывакзальная плошча;
  • назвы дзяржаўных органаў і арганізацый: 
    а) усе словы ў найменнях вышэйшых органаў заканадаўчай, выканаўчай і судовай улады: Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь, Канстытуцыйны Суд Рэспублікі Беларусь;
    б) першае слова ў найменнях рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіравання і іншых арганізацый: Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь, Міжнародны алімпійскі камітэт, Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі;
    в) простыя і састаўныя ўласныя назвы ў складзе ўласных найменняў дзяржаўных органаў і іншых арганізацый: Адміністрацыя Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, Таварыства Чырвонага Крыжа;
    г) слова Савет у значэнні органа ўлады: Мінскі абласны Савет дэпутатаў, сельскі Савет дэпутатаў (а л е: сельсавет);
    д) словы Дом, Палац у пачатку наймення ўстановы: Дом культуры, Дом народнай творчасці, Палац спорту (а л е: Лядовы палац, дом адпачынку).

З вялікай літары пішуцца:

  • аднаслоўныя ўласныя назвы і першае слова ў састаўных назвах кніг, газет, часопісаў, устаноў, арганізацый, заводаў, караблёў, марак машын (бяруцца ў двукоссе): часопіс «Бярозка», аўтамабіль «Джылі», хлеб «Водар»;
    Заўвага. Назвы саміх вырабаў, акрамя назваў, што супадаюць з асабовымі і геаграфічнымі назвамі, пішуцца ў двукоссі з малой літары: «атлант» (халадзільнік), «гарызонт» (тэлевізар), а л е: «Спартак» (шакалад), «Палессе» (трыкатаж);
  • аднаслоўныя ўласныя назвы і першае слова ў састаўных назвах знамянальных падзей і дат, перыядаў і эпох, свят: Адраджэнне, Першая (Другая) сусветная вайна; Каляды, Новы год, Дзень ведаў, Вялікая субота (а л е: імперыялістычная вайна, лютаўская рэвалюцыя, кайназойская эра, эпоха феадалізму, залаты век, санітарны дзень);
  • словы або спалучэнні слоў, якія з’яўляюцца афіцыйнымі назвамі асобы па вышэйшых дзяржаўных і рэлігійных пасадах: Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь, Мітрапаліт Мінскі і Заслаўскі, Патрыяршы Экзарх усяе Беларусі, Папа Рымскі
    Заўвага. У неафіцыйным ужыванні словы прэзідэнт, кароль, імператар пішуцца з малой літары: сын каралевы.
  • найменні найвышэйшых бостваў у рэлігійных культах, асабовыя імёны заснавальнікаў рэлігійных вучэнняў, біблейскіх асоб, імёны легендарных і міфічных асоб, уласныя назвы казачных істот і герояў літаратурных твораў, назвы культавых кніг: Бог, Алах, Святая Троіца; Ісус Хрыстос, Буда, Святы Павел; Геркулес, Зеўс; Калабок, Казадзераза; Біблія, Каран.
    Заўвага. З малой літары пішуцца словы бог, гасподзь, алах ва ўстойлівых выразах тыпу бог яго ведае, дай божа, дзякаваць богу, алах з ім, а таксама агульныя назвы ўяўных істот: анёл, муза, лясун, гном, троль і інш.

З вялікай літары пішуцца:

  • усе словы ў назвах дзяржаўных і нацыянальных, ваенных і культурных рэліквій: Крыж Ефрасінні Полацкай, Помнік Перамогі, Курган Славы;
  • усе словы ў поўных назвах ордэнаў, медалёў (акрамя слоў ордэн, медаль, ступень): ордэн Славы І ступені, Георгіеўскі Крыж (а л е: ордэн Дружбы народаў);
  • першае слова ў назвах дзяржаўных сімвалаў, дзяржаўных і міжнародных прэмій, грамат, прызоў і інш.: Дзяржаўны сцяг Рэспублікі Беларусь, Нобелеўская прэмія, Кубак свету.

З вялікай літары пішуцца прыметнікі ва ўласных назвах, калі яны паказваюць прыналежнасць (утвораны пры дапамозе суфіксаў -ев- (-ёв-, -ёў-), -ов- (-ав-, -оў-), -ін- (-ын-) ад уласных імён, мянушак, клічак жывёл) або ўваходзяць у склад сінанімічных назваў са словамі імя, памяці: Купалава паэма, Барсікава міска; Коласаўская прэмія (прэмія імя Якуба Коласа), Танкаўскія чытанні (чытанні, прысвечаныя памяці Максіма Танка) (а л е: коласаўскія мясціны, нёманскія краявіды, сочынскія курорты).

З малой літары пішуцца прыметнікі, утвораныя ад асабовых назваў, якія ўжываюцца ў складзе ўстойлівых спалучэнняў або ў складзе састаўных агульных назваў: геркулесавы слупы, танталавы пакуты, рэнтгенаўскі здымак.