§ 4. Функцыянальна-сэнсавыя тыпы маўлення: апісанне, апавяданне, разважанне. Функцыянаванне моўных сродкаў у тэкстах розных тыпаў і стыляў
Практыкаванне 37
Прачытайце тэкст. Вызначце яго стыль. Якія тыпы маўлення спалучаюцца ў ім? Абгрунтуйце сваё меркаванне.
На працягу шматлікіх стагоддзяў беларусы трапятліва ставіліся да мудрасці і імкнуліся да пазнання. З ранніх часоў, калі многае вырашалася мячом і крывёй, людзі разумелі, што самая вялікая сіла — у ведах. Яркім прыкладам гэтаму стала Ефрасіння (Еўфрасіння) Полацкая, якая прысвяціла сваё жыццё служэнню Богу і асвеце людзей. Яе розум і пісьменнасцьс былі ўнікальнымi для таго часу (у XII стагоддзі жанчыны былі пазбаўлены магчымасці атрымаць адукацыю).
Шляхетная князёўна была ўнучкай полацкага князя Усяслава Чарадзеяф. Магчымасць падарожнічаць дала яму веды і мудрасць, з якімі ён выхоўваў сваю ўнучку. У рукапісах ёсць сведчанні, што Ефрасіння, ці Прадслава, ужо ў юным узросце адрознівалася ад сваіх аднагодак жывым розумам і далікатным хараством. Калі бацькі вырашылі выдаць яе замуж, яна збегла ў манастыр, у Сафійскі сабор, што знаходзіцца ў Полацку. Прыняўшы пострыг і атрымаўшы імя Ефрасіння, яна цалкам прысвяціла сябе кнігам.
Заснаваны ёю жаночы манастыр стаў месцам, дзе манашкі займаліся іканапісамсл, ткалі, навучаліся чытанню і пісьму, вялі летапісы. Паступова манастыр стаў цэнтрам адукацыі для ўсіх зямель Заходняй Русі. У сценах сабора захоўваліся зборы твораў славутых асветнікаў Кірыла і Мяфодзія, прапаведніка хрысціянства Іаана Залатавуста, «Аповесць мінулых гадоў».
Ефрасінняй уручную былі перапісаны не толькі царкоўныя кнігі, але і зборнікі афарызмаў, хронікі. Яна пісала і ўласныя працы — малітвы і павучанні, займалася перакладамі з лацінскай і грэчаскай моў.
У 1999 годзе ў Мінску каля Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэ-
та быў устаноўлены помнік Ефрасінні Полацкай, створаны таленавітым скульптарам Ігарам Голубевым (Паводле матэрыялаў сайта www.vetliva.by).
У чым унікальнасць асобы Ефрасінні Полацкай?
Дакажыце, што заснаваны Ефрасінняй манастыр стаў цэнтрам адукацыі
ў Заходняй Русі.
Разгледзьце фотаздымак помніка на вокладцы вучэбнага дапаможніка. Раскажыце, якой паказаў скульптар беларускую асветніцу. Як вы думаеце, чаму яна трымае ў руках пяро і кнігу? Спалучыце ў сваім адказе элементы апісання і разважання.