Беларуская мова. 10 клас

Прачытайце тэкст. Дакажыце, што мова — грамадская з’ява.

Роля мовы ў жыцці грамадства ўвесь час узрастае, становіцца ўсё больш прыкметнай. Мы ўжо ведаем, што мова ўзнікла з патрэбы людзей што-небудзь сказаць адно аднаму. Але з развіццём грамадства гэта «што-небудзь» увесь час узрастае, а мова і ёсць тая форма, у якой захоўваецца запас інфармацыі, атрымліваюцца і перадаюцца веды, назапашаны^сл вопыт духоўнай і матэрыяльнай культуры.

З развіццём грамадства развіваецца і мова, яна прыстасоўваец­ца да патрэб грамадства. Напрыклад, з’яўляюцца новыя прадметы, з’явы, паняцці — і мова дае ім назвы. Гэты працэс мы назіраем амаль штодзень^ф. Не так і даўно мы не ведалі ні камп’ютараў, ні прын­тараў, ні сканераў, а цяпер словы — назвы гэтых прадметаў — актыў­на ўжываюцца ў нашым маў­ленні. Нядаўна з’явіліся словы дысплей*, брыфінг*, менеджар*, брокер*, дылер* і шмат іншых, якія перай­шлі ў актыўны слоўнік многіх лю­дзей. А яшчэ нядаўна новае слова пэйджар* ужо стала гістарызмам.

Але справа не толькі ў тым, што ў сучаснай мове больш слоў, чым было раней. З часам змяняецца і сама мова.

Адрозненні паміж мовай бацькоў і дзяцей, дзядоў і ўнукаў яшчэ не вельмі прыкметныя. Але за некалькі пакаленняў збіраецца столькі змен, што пісьмовыя помнікіл старажытнай мовы даводзіцца перакладаць на сучасную мову, як, напрыклад, «Слова пра паход Ігаравы»:

«Не лҍпо ли ны бяшеть, братие, начяти старыми словесы трудныхъ повҍстий о пълку Игоревҍ, Игоря Святъславлича? Начати же ся тъй пҍсни по былинамъ сего времени, а не по замышлению Бояню». —

А ці не лепей, братове,
пачаць у спрадвечным слове
мужны спеў пра паход Ігара,
Святаславава сына?
I пачаць спеў гэты
па былях дня нашага,
а не па надуме Баяна!
Пераклад Р. Барадуліна.

Як мова рэагуе на змены ў грамадскім жыцці? Пакажыце на двух-трох прыкладах.
Раскрыйце значэнне слоў, пазначаных зорачкай (*). Пры неабходнасці звяр­тайцеся да тлумачальнага слоўніка.