Сусветная гісторыя ад старажытных часоў да канца XVIII ст. 10 клас

Дамінуючай у палітычных і культурных адносінах дзяржавай Далёкага Усходу заставаўся Кітай. Сістэма кіравання там пачала складвацца яшчэ ў старажытнасці. На вяршыні сацыяльнай лесвіцы стаяў абагаўлёны імператар — ​Сын Неба, якому належала ўся зямля ў краіне, а ўсе жыхары былі яго падданымі.

Арыстакратычныя сем’і былі буйны`мі землеўладальнікамі і адносіліся да прывілеяванай часткі грамадства. Да яе належалі таксама чыноўнікі, якія атрымалі адукацыю, але свае пасады, зямлю і прывілеі яны не маглі перадаць у спадчыну. Усе, хто меў ўласнасць, адносіліся да «добрага люду». У горадзе гэта былі купцы і рамеснікі. Аднак аснову кітайскага грамадства складалі сяляне, якіх аб’ядноўвала абшчына, што выконвала гаспадарчыя і адміністрацыйныя функцыі. Самае нізкае становішча ў грамадстве займаў «подлы люд»: залежныя сяляне, рабы, слугі. Яны мелі толькі невялікую асабістую ўласнасць і поўнасцю залежалі ад гаспадароў.

У 485 г. у Кітаі была ўведзена сістэма «роўных палёў». У імперыі Тан яна стала асновай арганізацыі земляробства. Сяляне ад 15 да 70 гадоў атрымлівалі роўныя ўчасткі зямлі для вядзення гаспадаркі, якія яны не маглі цяпер пакідаць. Участак падзяляўся на дзве часткі: зямлю ў асабістай уласнасці і зямлю, якая апрацоўвалася, з якой трэба было плаціць падатак дзяржаве. Калі селянін не мог апрацоўваць зямлю, дзяржава забірала яе і пакідала толькі асабісты ўчастак. Пры гэтым захоўваліся буйны`я ўладанні родавай арыстакратыі, якая таксама імкнулася прыцягнуць сялян для работы на сваіх землях.

Сістэма «роўных палёў» у імперыі Тан прымацавала сялян да зямлі. Дзяржава зладжана і гібка арганізавала сялянскую працу для атрымання высокіх ураджаяў. Гэтая сістэма давала магчымасць усяму насельніцтву атрымаць зямлю, інакш кажучы, яна стала дзейсным інструментам барацьбы з беднасцю. Дзяржава збірала зерне і падаткі, а потым перадавала ўжо ў выглядзе ўзнагароды чыноўнікам. Такую сістэму некаторыя гісторыкі называюць «дзяржаўным феадалізмам». Вынікам арганізацыі сістэмы «роўных палёў», якая на некалькі стагоддзяў паслужыла эканамічнай асновай рэзкага дэмаграфічнага росту, стаў працяглы росквіт імперыі Тан. Кітай на той момант стаў самай густанаселенай краінай свету. Колькасць насельніцтва, як падлічылі сучасныя гісторыкі на падставе перапісу хатніх гаспадарак, склала ад 50 да 70 млн чалавек.

Аднак рост насельніцтва, які стаў вынікам увядзення сістэмы «роўных палёў», у далейшым ператварыўся ў асноўную прычыну крызісу. Больш не было зямлі для раздачы новым ахвотным карыстацца ёю ў адпаведнасці з законам.

Сістэма па сутнасці была ўраўняльнай, гэта значыць не давала магчымасці багацець квітнеючым сялянскім гаспадаркам. А гэта моцна стрымлівала эканамічную ініцыятыву насельніцтва. Рост колькасці чыноўнікаў і гарадскіх жыхароў патрабаваў усё большай колькасці прадуктаў харчавання. А гэтага сістэма «роўных палёў» без эканамічнага стымулу і ініцыятывы даць ужо не магла. Улады бачылі толькі адно выйсце — ​узмацненне эксплуатацыі сялян.

Гэта прывяло да сялянскай вайны. У 881 г. паўстанцы завалодалі сталіцай, а іх правадыр Хуан Чаа абвясціў сябе імператарам. Але становішча сялян не палепшылася, толькі лідары паўстанцаў занялі вышэйшыя пасады. Выступленне ў хуткім часе было падаўлена. Крывавыя паўстанні супраць Тан забралі жыцці каля 2⁄3 насельніцтва.