§ 9. Еўропа феадальная
5. Рамяство і гандаль
Для абароны сваіх інтарэсаў рамеснікі адной спецыяльнасці (майстры) аб’ядноўваліся ў цэхі на чале са старшынёй. Рамеснікі павінны былі працаваць у горадзе згодна са спецыяльным статутам, у якім апісваліся стандарты прадукцыі, што выпускалася.
Сярэднявечнае рамяство было заснавана на ручной працы, гаспадаром майстэрні быў сам майстар. У яго распараджэнні працавала некалькі вучняў-чаляднікаў. Яны працавалі бясплатна, асвойваючы прафесію, у спадзяванні здаць экзамен і стаць паўнапраўнымі членамі цэха. Для гэтага яны павінны былі стварыць так званы шэдэўр — дасканалы ўзор вырабу.
Прадметы, што вырабляліся рамеснікамі, сталі больш якаснымі. Таму сяляне самі ўжо не майстравалі рамесныя вырабы, а імкнуліся абмяняць на іх сваю прадукцыю. Так паступова зараджаліся таварна-грашовыя адносіны. Натуральная гаспадарка замянялася таварнай, дзе прадукт быў прызначаны для продажу або абмену, а не для ўласнага спажывання.
Значнае пашырэнне атрымалі гарадскія рынкі і кірмашы, дзе рамеснікі і сяляне маглі прадаць свой тавар. На рынках вялікім попытам карысталіся паслугі грашовых мянял, якія абменьвалі манеты розных дзяржаў, вызначалі іх сапраўднасць. Накопліваючы вялікія грашовыя сумы, мянялы давалі іх у доўг пад высокі працэнт, робячыся ліхвярамі. Паступова на аснове крам мянял і ліхвяроў з’явіліся першыя банкі — арганізацыі, якія давалі грашовыя сродкі ў пазыку, а таксама прымалі ўклады на захоўванне пад працэнты.
Пасрэднікамі ў гандлёвых аперацыях выступалі купцы. Дзеля абароны сваіх інтарэсаў яны пачалі аб’ядноўвацца ў гільдыі. Купцы італьянскіх гарадоў Венецыя і Генуя кантралявалі выгадныя гандлёвыя шляхі, якія звязвалі Еўропу з краінамі Усходу. Гандаль на поўначы Еўропы кантралявалі купцы нямецкага гандлёвага саюзу Ганза, куды ўваходзілі прадстаўнікі больш як 70 гарадоў.
Галоўным багаццем Сярэднявечча была зямля. Воінскае саслоўе атрымлівала ад манархаў зямлю за службу. Паступова зямля стала іх спадчыннай уласнасцю — феодам. Але яе неабходна было апрацоўваць, каб атрымліваць ураджаі. Феадалы не толькі арганізоўвалі працу сялян, але і імкнуліся прымацаваць іх да зямлі. Гэта стала прычынай узнікнення прыгоннага права. Унутры саслоўя феадалаў узнікла іерархічная васальная лесвіца. Вярхоўным сюзерэнам быў кароль, яму падпарадкоўваліся буйны`я феадалы, у васальнай залежнасці ад якіх, у сваю чаргу, знаходзіліся больш дробныя феадалы. Прывілеяванымі саслоўямі былі феадалы-дваране, духавенства. У гарадах сфарміравалася новае свабоднае саслоўе буржуа (гараджан), якія займаліся гандлем і рамёствамі. Паступова структура саслоўяў станавілася ўсё больш складанай.