Сусветная гісторыя ад старажытных часоў да канца XVIII ст. 10 клас

Адной з важных прычын падзення антычнай цывілізацыі пад націскам варвараў быў крызіс поліснай сістэмы грамадзянскіх каштоўнасцяў.

Аднаасобная, неабмежаваная ўлада правіцеля ў імперыі Аляксандра Македонскага, у эліністычных дзяржавах, а затым і ў Рымскай імперыі ўступіла ў супярэчнасць з грамадзянскімі каштоўнасцямі. Грамадзянскія правы захоўваліся, аднак жыхары полісаў страцілі асноўныя з іх — выбіраць прадстаўнікоў улады і асабіста ўдзельнічаць у прыняцці законаў. Усе рашэнні прымаліся правіцелямі і іх бюракратычным апаратам. Хоць доўгі час статус грамадзяніна яшчэ даваў рымлянам шмат прывілеяў.

Значная частка грамадзян разбагацела, мела рабоў і латыфундыі. Менавіта яны атрымлівалі прыбытак ад пераможных войнаў Рыма. Багацце стала для іх найвышэйшай каштоўнасцю. Яны служылі ў войску толькі на кіроўных пасадах, і тое неахвотна. Уласныя інтарэсы і асабістая адданасць імператару мелі для іх першараднае значэнне.

Большасць дробных землеўладальнікаў згалела нягледзячы на свой статус грамадзяніна. Яны ішлі служыць у войска, а пасля атрымлівалі зямлю ў далёкіх уладаннях імперыі.

І ўсё ж рымскае грамадзянства заставалася важным. Напрыклад, грамадзяніна маглі судзіць толькі грамадзяне, грамадзяніна нельга было катаваць на следстве і г. д. Але калі ў 212 г. н. э. усё вольнае насельніцтва імперыі атрымала грамадзянскія правы, гэты статус канчаткова страціў каштоўнасць.

Характэрна, што адначасова з гэтымі працэсамі адбылася найважнейшая падзея ў гісторыі Еўропы — у Рымскай імперыі пачало распаўсюджвацца хрысціянства. Гэтая рэлігія прапанавала новыя каштоўнасці, вызначыла новае бачанне.

У перыяд антычнай цывілізацыі ўзнікла і пашырылася рэлігійнае вучэнне, якое пануе ў Еўропе і цяпер, — ​хрысціянства. Гэтая новая рэлігія вызначыла новае бачанне свету і разуменне сэнсу чалавечага жыцця. Хрысціянства — ​монатэістычная рэлігія, заснаваная на веры ў аднаго ўсёмагутнага Бога-стваральніка. Пасланнікам Бога да людзей быў сын Божы Ісус Хрыстос.

Хрысціянства зарадзілася ў аддаленай правінцыі Рымскай імперыі — ​­Іўдзеі — ​у пачатку I ст. сярод яўрэйскага насельніцтва, якое чакала вызвалення ад рымскага прыгнёту і верыла ў прыход новага яўрэйскага цара. Некаторыя яўрэі палічылі за яго Ісуса з Назарэта, празванага Хрыстом. Калі ён уехаў у Іерусалім, яго сустракалі натоўпы людзей. Але рымскія ўлады схапілі яго і асудзілі да пакутнай смерці на крыжы, паколькі баяліся яўрэйскіх выступленняў. Гэтыя падзеі адбыліся ў Іўдзеі ў перыяд кіравання імператара Тыберыя, рымскага намесніка ў Іўдзеі Понтыя Пілата і яўрэйскага першасвяшчэнніка Іосіфа Каіафы.

Але абшчына паслядоўнікаў Ісуса Хрыста не распалася. Яны верылі, што ён уваскрос з мёртвых і яго цела знікла з магілы ў скале. Яго лічылі сынам Бога, народжаным пасля беззаганнага зачацця зямной дзяўчынай Марыяй. Згодна з хрысціянскімі апісаннямі жыцця Хрыста — ​Евангеллямі, Ісус Хрыстос чыніў цуды і вучыў новаму стаўленню да Бога, новым узаемаадносінам паміж людзьмі. Паводле яго вучэння, чалавек не павінен грашыць, трэба жыць духоўным, чыстым жыццём. У час пропаведзяў Хрыстос заклікаў ратаваць не фізічнае чалавечае цела, а душу для яе існавання пасля смерці ў Царстве Нябес­ным.

У адпаведнасці з Евангеллямі, толькі цераз веру ў Ісуса Хрыста і духоўную любоў да Бога людзі змогуць пазбавіцца грахоў, бед і няшчасцяў. Гэтую веру пачалі распаўсюджваць сярод розных народаў 12 вучняў Хрыста — ​апосталаў. Сімвалам далучэння да хрысціянства стаў абрад хрышчэння. Хрысціянінам мог стаць любы чалавек незалежна ад нацыянальнасці і сацыяльнага становішча. Ужо на мяжы I–II стст. рымляне пісалі аб тым, што ў многіх гарадах імперыі з’явіліся абшчыны хрысціян. І ўсё ж такі спачатку хрысціяне часта зведвалі ганенні з боку ўлад.

Паступова папулярнасць ідэй хрысціянства расла, многія рымскія грамадзяне пачалі вызнаваць гэтае вучэнне. У 313 г. імператар Канстанцін прызнаў хрысціянства дзяржаўнай рэлігіяй і ўраўнаваў у правах з іншымі. У 325 г. у горадзе Нікеі быў сабраны Першы Усяленскі сабор усіх хрысціянскіх абшчын. На ім былі зацверджаны галоўныя палажэнні хрысціянскай веры — ​сімвал веры. Хрысціянская царква была арганізавана як сукупнасць асобных вялікіх самакіраваных абшчын. У 392 г. імператар Феадосій прызнаў хрысціянства адзінай рэлігіяй імперыі, забараніўшы любое пакланенне язычніцкім багам і спыніўшы правядзенне Алімпійскіх гульняў.

Хрысціянінам мог стаць любы чалавек незалежна ад нацыянальнасці або сацыяльнага паходжання. Хрысціянства рабіла ўсё насельніцтва краіны роўным перад Богам, адмаўляла падзел на грамадзян і варвараў. Яно ставіла дасягненне чалавекам маральных ідэалаў вышэй за багацце або становішча ў грамадстве. Менавіта хрысціянскія прынцыпы сталі ідэаламі новай эпохі.

Антычная цывілізацыя выпрацавала грамадзянскія правы, якія замацоўвалі свабоду чалавека, магчымасць выбіраць прадстаўнікоў улады і самому быць выбраным у органы кіравання. Грэкі стварылі развітую рэлігійную і міфалагічную сістэмы, якія пасля былі ўспрынятыя рымлянамі. Грэчаскія багі атрымалі рымскія імёны, а многія міфалагічныя падзеі — прывязку да Апенінскага паўвострава. Узнікненне хрысціянства адкрыла зусім новую старонку рэлігійнага жыцця: прыхільнікам гэтага вучэння мог стаць любы чалавек незалежна ад нацыянальнасці і паходжання. З цягам часу хрысціянства стала найбуйнейшай сусветнай рэлігіяй.