7–1. Светаўспрыманне і рэлігіі антычнасці
4. Старажытнарымская рэлігія
Старажытнарымская рэлігія фарміравалася як комплекс культаў розных народаў Апенінскага паўвострава. Гэта быў класічны палітэізм з верай у мноства багоў, кожны з якіх меў сваю «сферу дзейнасці». Старажытнагрэчаскія культура і рэлігія ў значнай ступені паўплывалі на станаўленне традыцый рымлян.
У адрозненне ад грэкаў, рымляне не лічылі, што багі жывуць дзесьці ў адным месцы (аналагічным Алімпу). Вялікую ролю ў рымскім жыцці адыгрывалі сямейныя і асабістыя боствы. З самага нараджэння мужчыны мелі свайго асабістага духа-апекуна — генія, а жанчыны — юнону. Пенатамі называлі духаў — апекуноў жылля. У кожным доме рымляне будавалі ў іх гонар упрыгожаны алтар. Лáры апекаваліся чалавечымі калектывамі — сем'ямі, абшчынамі і г. д. Сачыць за выкананнем пакланення ўсім духам — заступнікам сям'і павінен быў старэйшы мужчына. Сямейныя культы з'ядноўвалі рымлян, бо нават рабы, як лічылася, атрымлівалі заступніцтва сямейных духаў.
Стварэнне моцнай рымскай дзяржавы спрыяла станаўленню моцных дзяржаўных культаў. Ні адно сур'ёзнае рашэнне не прымалася без рытуалаў варажбы. Самая знакамітая калегія жрацоў-варажбітоў — аўгуры — варажыла па палёце птушак і па атмасферных з'явах. Жрацы-пантыфікі вялі каляндар і сачылі за своечасовым правядзеннем святаў і рэлігійных цырымоній.
На галоўнай плошчы Рыма — форуме — размяшчаліся храмы Юпітэра і Сатурна, самых магутных, на думку рымлян, багоў. У храме двухаблічнага бога Януса дзверы адчыняліся на час вайны. Рымскія гісторыкі пісалі, што зачыненыя яны былі толькі некалькі гадоў за ўсю гісторыю краіны. Храм у гонар багіні Весты, апякункі хатняга ачага, сімвалізаваў уяўленне пра дзяржаву як адзіны ачаг для ўсіх рымскіх грамадзян. Самых шанаваных багоў называлі «бацькі» (patres), што таксама адлюстроўвала адчуванне рымлянамі цесных сувязяў з багамі. На форуме размяшчаўся невялікі храм, які лічыўся «пупам горада», цэнтрам усяго свету. Тут жа стаяў пазалочаны слуп, ад якога бралі пачатак ўсе дарогі дзяржавы і ад якога адлічвалася адлегласць.
Пераможныя войны Рыма прывялі да ўзнікнення ўяўленняў пра яго адмысловае боскае прызначэнне — кіраваць усім светам. Была створана міфалагізаваная гісторыя горада, якая тлумачыла яго мінулае і будучыню воляй багоў. Пачатак гэтаму паклаў міф пра заснаванне Рыма братамі Ромулам і Рэмам.
Станаўленне ў Рыме імперыі прывяло да стварэння магутнага дзяржаўнага культу «боскага» імператара. Усё пачалося з абагаўлення сенатам Цэзара пасля яго смерці, а затым і Актавіяна, які яшчэ пры жыцці атрымаў ганаровы тытул Аўгуст ( «узвялічаны багамі, святы»). Імператары не лічыліся багамі, сенат мог і не аб'яўляць памерлага імператара «боствам». Але яны пажыццёва займалі пасаду вярхоўнага жраца. Паўсюль ўсталёўвалі статуі імператараў, перад якімі рымляне прыносілі ахвяры багам у гонар правіцеляў.
Нягледзячы на моцную сувязь рэлігіі з асновамі рымскай дзяржавы, Рым заўсёды быў адкрыты для запазычанняў у рэлігійнай сферы. Разам з рымскімі багамі там ушаноўвалі багоў Грэцыі і краін Блізкага Усходу. Сярод апошніх найбольшай павагі былі ўдастоены егіпецкая багіня ўрадлівасці Ізіда і ваяўнічы іранскі бог Мітра.
Як бачым, старажытнарымская рэлігія развівалася па меры развіцця дзяржавы. Пераходы да новых стадый у гісторыі краіны былі звязаныя са зменамі ў рэлігійным жыцці.