§ 4–1. Рэлігія у краінах Старажытнага Усходу
2. Іўдаізм — першая монатэістычная рэлігія
Важны ўнёсак у развіццё рэлігійных ідэй быў зроблены старажытнымі яўрэямі, якія жылі ў Палесціне на Блізкім Усходзе. Менавіта сярод іх сфарміравалася ўяўленне пра адзінае і ўсемагутным бажаство — Яхвэ. Гэты бог не мае якога-небудзь канкрэтнага ўвасаблення, яго прысутнасць праяўляецца ў жыцці людзей праз цудоўныя падзеі або атмасферныя з'явы: навальніцы, хмары, моцны вецер і г. д. Такая рэлігійная ідэя атрымала назву монатэізм, або адзінабожжа — шанаванне толькі аднаго Бога.
Рэлігія яўрэяў — іўдаізм. Тэрмін паходзіць ад назвы яўрэйскага племя Іуды, якое было самым шматлікім. Пра паходжанне гэтай рэлігіі апавядаецца ў Старым Запавеце Бібліі. Іўдаізм пачаў фарміравацца ў ХІІІ ст. да н. э. і яго станаўленне звязана з імем прарока Майсея. Яўрэі лічылі, што прарокі гавораць непасрэдна са слоў бога Яхвэ. Паводле Старога Запавету, бог загадаў Майсею вывесці яўрэяў з егіпецкага рабства, пасля чаго яны пасяліліся на зямлі, якая была ім абяцаная богам, — Палесціне. Іўдаізм сцвярджае, што бог прызнаў яўрэяў абраным народам, запатрабаваўшы ўзамен пачытаць толькі сябе.
Усе асноўныя ідэі іўдаізму выкладзены ў Старым Запавеце, першыя пяць кніг якога носяць назву Тора (Вучэнне) і дагэтуль ушаноўваюцца, бо лічыцца, што іх аўтарам быў сам Майсей. Іх часам называюць яшчэ Пяцікніжжам Майсея. Тут выкладзены асноўныя 10 запаведзяў іўдаізму, якія, паводле падання, былі перададзеныя людзям праз Майсея Богам. Запаведзі — гэта не толькі рэлігійныя прадпісанні, але і маральныя нормы. Таму ў шырокім сэнсе іўдаізм — комплекс прававых, маральна-этычных, філасофскіх і рэлігійных уяўленняў, якія вызначаюць уклад жыцця яўрэяў.
У Старым Запавеце апісана гісторыя яўрэйскага народа. Пасля выхаду з егіпецкага палону яўрэі доўга жылі плямёнамі. Праз некалькі сотняў гадоў яны аб'ядналіся пад уладай цароў. Каля 1000 г. да н. э. цар Давід захапіў Іерусалім і зрабіў яго сваёй сталіцай. Яго пераемнік — цар Саламон — пабудаваў там храм у гонар Яхвэ, які шанаваўся яўрэямі як адзінае месца пакланення свайму богу.
