2–1. Неалітычная рэвалюцыя
4. Пачатак выкарыстання календара
Каляндар — гэта сістэма вылічэння часу, заснаваная на перыядычнасці руху нябесных цел: Месяца і Сонца.
Першы каляндар, які пачалі выкарыстоўваць людзі, быў месячным. Месяц кожную ноч трохі змяняе свой выгляд, і гэта лёгка назіраць любому чалавеку. Поўнае змяненне яго фаз займае амаль 30 дзён, і гэта досыць лёгка запомніць ці зазначыць. Знойдзена нямала сведчанняў таго, што людзі рабілі каляндарныя нататкі з адзначэннем руху Месяца яшчэ ў палеаліце. Значыць, ужо тады з'явіліся веды пра месячны календар.
Да гэтай пары пры вылічэнні часу мы выкарыстоўваем такую адзінку, як месяц, які ў сярэднім складаецца з 30 дзён. Узнікла гэтая традыцыя ў вельмі далёкай старажытнасці.
Назіранне за сонцам значна складанейшае, таму што сонечны каляндар трэба весці на працягу 365 дзён. Пры гэтым ужо ў эпоху неаліту людзі ім карысталіся. Яны маглі выкарыстоўваць свае веды для стварэння складаных збудаванняў, якія дазвалялі праводзіць святкаванні летняга і зімовага сонцастаяння.
Доказам выдатнага ведання нашымі продкамі календара з'яўляецца знакаміты Стоўнхендж на поўдні сучаснай Англіі, пабудаваны з велізарных каменных блокаў — мегалітаў. Яго будаўніцтва пачалося каля 5 тыс. гадоў назад і расцягнулася на сотні гадоў. У 1995 г. брытанскі астраном Дункан Сціл прапанаваў гіпотэзу, згодна з якой Стоўнхендж першапачаткова служыў для прадказання касмічных катастроф. Таксама часта сцвярджаюць, што Стоўнхендж выкарыстоўваўся для пахаванняў. Навуковага пацверджання гэтыя тэорыі не атрымалі.
Важнае значэнне каляндарныя веды набылі ў сувязі з развіццём земляробства. Бо земляробу трэба было дакладна ведаць, калі рыхтавацца да пачатку работ, улічваць змены надвор'я на працягу кожнага сезона, напрыклад, каб своечасова збіраць ураджай перад надыходам неспрыяльных умоў. Выкарыстанне календара было неабходным вынікам «неалітычнай рэвалюцыі».
Далейшае развіццё календароў адбывалася ў перыяд станаўлення першых цывілізацый. Дасягненні нашых далёкіх продкаў у каляндарных ведах мы выкарыстоўваем і сёння.