*§ 49—1. Паняцце аграэкасістэмы. Адметныя асаблівасці аграэкасістэм ад прыродных экасістэм

Адрозненне аграэкасістэм ад прыродных экасістэм

Аграэкасістэмы істотна адрозніваюцца ад прыродных экасістэм (гл. табл.).

Табліца. Параўнальная характарыстыка экасістэм

Крытэрыі параўнання

Прыродныя экасістэмы

Аграэкасістэмы

Паходжанне

Першасныя прыродныя структурныя адзінкі біясферы, якія ўтварыліся ў выніку працяглай эвалюцыі

Другасныя штучныя структурныя адзінкі біясферы, створаныя чалавекам

Відавая структура

Складаныя сістэмы з вялікай відавой разнастайнасцю, у якіх, як правіла, дамінуе некалькі відаў. Відавая структура фарміруецца пад дзеяннем фактараў асяроддзя. Культурныя (сельскагаспадарчыя) расліны адсутнічаюць

Спрошчаныя сістэмы з невялікай відавой разнастайнасцю, у якіх дамінуе, як правіла, адзін від раслін ці жывёл, што культывуецца чалавекам. Відавая структура фарміруецца як пад дзеяннем фактараў асяроддзя, так і пры вызначальнай ролі чалавека

Устойлівасць

Уласціва ўстойлівая дынамічная раўнавага, якая дасягаецца самарэгуляцыяй, дзякуючы разнастайнасці трафічных сувязей. Харчовыя ланцугі доўгія (3—5 звёнаў), а харчовая сетка складаная

Няўстойлівыя, без падтрымкі чалавека хутка разбураюцца. Самарэгуляцыя адсутнічае. Харчовыя ланцугі кароткія (2—3 звяны), харчовая сетка простая

Прадукцыйнасць

Прадукцыйнасць вызначаецца колькасцю паступаючай сонечнай энергіі і ступенню замкнутасці кругавароту рэчываў

Прадуктыўнасць вызначаецца колькасцю сукупнай энергіі (сонечная энергія + энергія, якая прыўносіцца чалавекам), паступаючай у сістэму, і залежыць ад тэхнічных і эканамічных магчымасцей чалавека

Кругаварот рэчываў

Уся чыстая першасная прадукцыя выкарыстоўваецца кансументамі і рэдуцэнтамі, якія ўключаюць яе ў поўны і замкнуты кругаварот рэчываў

Асноўную частку чыстай першаснай прадукцыі ў выглядзе ўраджаю чалавек выкарыстоўвае для сваіх патрэбнасцей і на корм жывёле. Узятыя на ўзроўні прадуцэнтаў рэчывы папаўняюцца на ўзроўні дэтрытных ланцугоў у выглядзе арганічных (дэтрыт) ці мінеральных угнаенняў. Кругаварот рэчываў няпоўны і незамкнуты

Экалагічная бяспека

Экалагічна бяспечныя, не з’яўляюцца крыніцай забруджвальных рэчываў

Экалагічна небяспечныя, з’яўляюцца крыніцай забруджвальных рэчываў, здольныя ўплываць на ўстойлівасць прыродных экасістэм

 

Індустрыялізацыя сельскай гаспадаркі мае не толькі плюсы, але і мінусы. Сучасныя аграэкасістэмы ўяўляюць экалагічную небяспеку для прыродных экасістэм. Хімічныя сродкі, якія ўжываюцца ў іх для барацьбы са шкоднікамі, — пестыцыды — з дапамогай вады, паветра па ланцугах харчавання пераносяцца ў прыродныя экасістэмы, забруджваючы іх. Такім чынам, трэба пашыраць ужыванне біялагічных метадаў барацьбы. Залішняе ўнясенне мінеральных і арганічных угнаенняў можа выклікаць забруджванне грунтавых вод і паверхневых вадаёмаў. Пустазелле і насякомыя-шкоднікі з аграэкасістэм здольныя мігрыраваць у прыродныя экасістэмы і адмоўна ўплываць на іх.

Для таго каб знізіць негатыўнае ўздзеянне аграэкасістэм на прыроднае асяроддзе, у Рэспубліцы Беларусь праводзіцца вялікая работа па стварэнні прадукцыйных, эканамічных і экалагічных агракомплексаў.

Паўторым галоўнае. Аграэкасістэмы — штучныя сістэмы, якія ствараюцца і падтрымліваюцца чалавекам з мэтай атрымання сельскагаспадарчай прадукцыі ці адпачынку. Яны, як і прыродныя экасістэмы, уключаюць згуртаванне і біятоп, якія звязаны абменам рэчываў і энергіі. Аграэкасістэмы істотна адрозніваюцца ад прыродных па маштабах, структуры і складу відаў арганізмаў у залежнасці ад мэт іх стварэння. Адметнымі асаблівасцямі аграэкасістэм у параўнанні з прыроднымі экасістэмамі з’яўляюцца: невялікая відавая разнастайнасць, дамінаванне відаў культурных раслін ці свойскай жывёлы, нізкая ўстойлівасць, няздольнасць да самарэгуляцыі, няпоўны і незамкнуты кругаварот рэчываў, наяўнасць дадатковай крыніцы энергіі, высокая біялагічная прадукцыйнасць.