Гісторыя Беларусі, XIX — пачатак XXI ст. 11 клас

Вынікам прамысловага развіцця стала актыўнае фарміраванне класаў буржуазіі і наёмных рабочых. Буржуазія фарміравалася з ліку памешчыкаў, купцоў, мяшчан, разбагацелых рамеснікаў і заможных сялян, а наёмныя рабочыя — са збяднелых сялян і мяшчан.

Працэс фарміравання буржуазіі ў 1860—1890-я гг. можна прасачыць з дапамогай прадстаўленай дыяграмы.

 

Галоўнай крыніцай фарміравання наёмных рабочых сталі былыя прыгонныя сяляне, а таксама работнікі мануфактур і рамеснікі. Умовы працы рабочых былі цяжкімі. Часцей за ўсё яны працавалі ў цесных і сырых памяшканнях, без належнага асвятлення і вентыляцыі. Нават на такім прадпрыемстве, як Добрушская папяровая фабрыка, у 1906 г. не было сістэм вентыляцыі. Паветра на гарбарных заводах было прасякнута шкоднымі парамі. Большасць рабочых тытунёвых фабрык у Гродне і Мінску хварэлі на сухоты. Сярод рабочых было шмат жанчын, дзяцей і падлеткаў. Дзіцячая праца выкарыстоўвалася ў запалкавай, тытунёвай і шкляной прамысловасці.

Рабочыя атрымлівалі нізкую заработную плату за сваю працу. Іх сярэдняя зарплата ў 1900 г. была 28,7 %, а ў 1913 г. — на 20,5 % ніжэй, чым у цэлым па Расіі. У беларускіх губернях доля нізкааплатных працоўных была вышэй, чым у сярэднім па краіне. Сістэма штрафаў, якая дзейнічала на прадпрыемствах, яшчэ больш знізіла і без таго нізкую заработную плату рабочых. Штрафы былі сродкам рабавання рабочых і падаўлення пратэстаў супраць самавольства ўладальнікаў.