Сусветная гісторыя ХІХ - пачатак ХХІ ст. 11 клас

У выніку няўдалых спроб пабудовы наднацыянальнай еўрапейскай федэрацыі праз стварэнне Еўрапейскай абарончай супольнасці і Еўрапейскага палітычнага саюза еўраінтэграцыя стала абмяжоўвацца пераважна эканамічнай сферай. Пачаткам пасляваеннага працэсу эканамічнай еўрапейскай інтэграцыі прынята лічыць Дагавор аб еўрапейскім аб’яднанні вугалю і сталі (ЕАВС), падпісаны Францыяй, ФРГ, Бельгіяй, Італіяй, Нідэрландамі, Люксембургам у Парыжы ў 1951 г. тэрмінам на 50 гадоў, у рамках якога дзяржавы-ўдзельніцы ўпершыню на добраахвотнай аснове перадалі частку сваіх функцый наднацыянальнаму органу.

У 1957 г. тыя ж шэсць краін падпісалі ў Рыме два бестэрміновыя дагаворы — Дагавор аб Еўрапейскай эканамічнай супольнасці (ЕЭС) і Дагавор аб Еўрапейскай супольнасці па атамнай энергіі (Еўратам), якая, як і ЕАВС, мела галіновы характар і была патрэбная для пераадолення адставання ад ЗША і СССР у ядзерных даследаваннях. З гэтымі арганізацыямі звязваліся планы па мадэрнізацыі эканомікі краін Заходняй Еўропы і пераходзе на новыя крыніцы энергіі. Ваенныя праграмы ў гэтай сферы дзейнасць Еўратама не закраналі. Па сутнасці, Рымскія дагаворы былі праграмай пабудовы агульнага рынку, які ахопліваў бы ўсе галіны эканомікі.

Стварэнне ЕАВС, ЕЭС і Еўратама азначалі сістэмныя змены ў міжнародных адносінах, паколькі гэта былі міжнародныя арганізацыі з элементамі наднацыянальных кампетэнцый. Абмежаванне нацыянальных суверэнітэтаў выклікала супрацьстаянне шэрагу еўрапейскіх палітыкаў. Генерал Ш. дэ Голь, які прыйшоў да ўлады ў Францыі ў 1958 г., імкнуўся не дапусціць далейшай рэалізацыі пан’еўрапейскага праекта федэралістаў, выкарыстоўваючы лозунг «Еўропа Айчын», гэта значыць суверэнных нацый. Ш. дэ Голь быў категарычна супраць далучэння да ЕЭС Вялікабрытаніі з-за яе цесных сувязей з ЗША і бачыў у франка-германскім саюзе апору «антыатлантысцкай» Еўропы. У 1963 г. быў падпісаны франка-германскі Елісейскі дагавор. І толькі ў 1969 г., пасля адстаўкі дэ Голя і прыходу на яго месца Ж. Пампіду, перамовы аб першым пашырэнні ЕЭС аднавіліся — у 1972 г. быў падпісаны Дагавор аб далучэнні Вялікабрытаніі, Даніі і Ірландыі.

Агульны рынак краін Заходняй Еўропы патрабаваў стварэння мытнага саюза. Першае пагадненне аб ліквідацыі пагранічнага кантролю на ўнутраных межах было падпісана ў Шэнгене Францыяй, ФРГ, Бельгіяй, Люксембургам, Нідэрландамі ў 1985 г.

У лютым 1992 г. на аснове трох дагавораў — аб заснаванні ЕАВС, ЕЭС і Еўратама — быў падпісаны Маастрыхцкі дагавор аб утварэнні Еўрапейскага саюза, які набыў моц у лістападзе 1993 г. і прадугледжваў замацаванне эканамічнага, валютнага і палітычнага саюза, узмацненне ролі наднацыянальных інстытутаў у сферы знешняй палітыкі і палітыкі бяспекі.

Маастрыхцкі дагавор дазволіў вырашыць пытанне аб удзеле рэгіёнаў у працы Супольнасці. У 1994 г. быў створаны Камітэт рэгіёнаў, які валодаў правам палітычнай і заканадаўчай ініцыятывы. Разам з Саветам ЕС, Еўрапейскім парламентам і Еўракамісіяй Камітэт рэгіёнаў можа стаць галоўным інстытутам ЕС, а ў выпадку рэформы Еўрапарламента будзе ператвораны ў яго верхнюю палату.

У 1998 г. быў створаны Еўрапейскі цэнтральны банк. У 1999 г. пачаўся пераход да адзінай еўрапейскай грашовай адзінкі — еўра — спачатку ў безнаяўным абароце. Амстэрдамскі дагавор, які набыў моц у 1999 г., пашырыў сферу кампетэнцыі наднацыянальных структур ЕС, Еўрапарламента і Еўракамісіі. З 2002 г. еўра паступіў у наяўны зварот і з 1 сакавіка 2002 г. цалкам замяніў нацыянальныя валюты ў краінах еўразоны.

Вайна ў Югаславіі дала штуршок паскарэнню працэсу заходнееўрапейскай інтэграцыі краін Усходняй Еўропы. У 2004—2013 гг. адбылося буйнейшае пашырэнне Еўрапейскага саюза, як па далучанай тэрыторыі, так і па колькасці насельніцтва.