Гісторыя Беларусі, XIX — пачатак XXI ст. 11 клас

У сувязі з тым, што на тэрыторыі Беларусі ішлі ваенныя дзеянні, яе эканамічнае становішча было асабліва цяжкім. Значная колькасць прамысловых прадпрыемстваў бяздзейнічала. Многія фабрыкі і заводы былі вывезены з прыфрантавой паласы ўглыб краіны. Агульны аб’ём вытворчасці прамысловых прадпрыемстваў Беларусі ў 1917 г. складаў толькі 30 % ад даваеннага ўзроўню. Працавалі галоўным чынам фабрыкі і заводы, якія абслугоўвалі патрэбы арміі і фронту.

У Беларусі былі створаны часовыя ваенныя прадпрыемствы. Яны выраблялі і рамантавалі зброю, транспартныя сродкі і абмундзіраванне. На гэтых прадпрыемствах працавалі мясцовыя рабочыя, а таксама рабочыя, дасланыя з Масквы і Петраграда, з Урала. Таму ў гады вайны рабочы клас Беларусі колькасна вырас.

Вайна згубна адбілася і на стане сельскай гаспадаркі. Многія сялянскія гаспадаркі пазбавіліся працоўных рук, так як большасць працаздольных мужчын было мабілізавана на фронт. Сялян прыцягвалі да рыцця акопаў, будаўніцтва мастоў, рамонту дарог. Падчас вайны пасяўныя плошчы ў Беларусі моцна скараціліся.
Гаспадарчая разруха выклікала харчовы крызіс. Вайна да крайнасці пагоршыла матэрыяльнае становішча працоўнага насельніцтва. Нарасталі антываенныя і антыўрадавыя настроі. У Беларусі на размеркавальным пункце ў Гомелі ў кастрычніку 1916 г. адбылося найбуйнейшае на Заходнім фронце выступленне, у якім прыняло ўдзел каля 4 тыс. салдат і матросаў. Нягледзячы на тое, што паўстанне было задушана, яно сведчыла аб тым, што манархія губляла апору ў вой­ску.

Стаўка Вярхоўнага Галоўнакамандуючага і штаб Заходняга фронту прымалі меры да таго, каб весткі аб рэвалюцыйных падзеях лютага 1917 г. у Петраградзе не дасягнулі фронту. Загадана было агітатараў і дэлегацыі з Петраграда арыштоўваць і перадаваць ваенна-­палявому суду. Салдат, якія прыбылі з тылу, трымалі асобна ў каранціне.

Аднак схаваць праўду было немагчыма. Паведамленне аб звяржэнні самадзяржаўя было атрымана ў Мінску 1 сакавіка 1917 г. У ноч на 2 сакавіка М. В. Фрунзэ склікаў нараду бальшавікоў, на якім прысутнічалі В. Г. Кнорын, К. І. Ландэр, І. Е. Любімаў, І. Я. Алібегаў і інш. Вырашана было мабілізаваць усе сілы на падтрымку рабочых і салдат Петраграда і прыступіць да арганізацыі саветаў. Другога сакавіка бальшавікі ў Беларусі ўзначалілі дружыны рабочых, вызвалілі з турмаў палітычных зняволеных. Былі арыштаваны камандуючы фронтам, начальнік штаба, камендант горада. Створаная 4 сакавіка міліцыя раззброіла паліцыю, былі ўзятыя пад ахову вакзалы, пошта, тэлеграф.

Чацвёртага сакавіка былі створаны Мінскі Савет рабочых дэпутатаў і яго часовы выканаўчы камітэт. Шостага сакавіка адбылася агульнагарадская дэманстрацыя працоўных, арганізаваная ў гонар перамогі рэвалюцыі. Амаль адначасова з утварэннем Мінскага Савета ўзніклі Саветы рабочых і салдацкіх дэпутатаў у іншых гарадах Беларусі. Усяго за сакавік-­красавік 1917 г. на неакупаванай частцы Беларусі ўзялі ўладу ў свае рукі 37 саветаў. Саветы пры актыўнай падтрымцы працоўных ліквідавалі органы ранейшай улады, стваралі дружыны і народную міліцыю, змагаліся з харчовымі цяжкасцямі. Але бальшавікам не ўдалося сфарміраваць парады, якія складаюцца ў асноўным з іх прадстаўнікоў, так як у склад працоўнага класа за гады вайны ўлілося шмат выхадцаў з вёскі, гарадскіх і местачковых рамеснікаў, прадстаўнікоў дробнай буржуазіі, якія падтрымлівалі праграму эсэраў і меншавікоў.

Акрамя гэтага, у першыя дні рэвалюцыі прыхільнікі ліберальна-­буржуазнага кірунку стварылі свае органы ўлады. У Мінску 3 сакавіка прадстаўнікі гарадской буржуазіі разам з меншавікамі, эсэрамі і беларускімі нацыянальнымі арганізацыямі ўтварылі Камітэт грамадскага парадку і бяспекі, які ўсталяваў сувязі з Часовым урадам у Петраградзе. Такія ж камітэты былі створаны і ў іншых гарадах Беларусі. Гэтыя камітэты Часовы ўрад абвясціў сваімі губернскімі і павятовымі камісарыятамі. Буржуазныя органы ўлады карысталіся падтрымкай контррэвалюцыйнай стаўкі і штаба Заходняга фронту.

Такім чынам, двоеўладдзе было ўстаноўлена і ў Беларусі. З аднаго боку — ​органы Часовага ўрада памешчыкаў і буржуазіі, з другога — ​народныя Саветы дэпутатаў. Аднак у адрозненне ад цэнтра (Петраград, Масква), у краі з’явіліся яшчэ і органы нацыянальнай улады ў выглядзе Беларускага Нацыянальнага камітэта (БНК), якія прэтэндавалі на аўтаномію Беларусі ў складзе Расійскай федэратыўнай дэмакратычнай рэспублікі.