§ 11. Перыядычнасць змянення ўласцівасцей атамаў хімічных элементаў і рэчываў, якія імі ўтвораны: *Залежнасць уласцівасцей аксідаў і гідраксідаў ад значэння ступені акіслення элемента ў злучэнні

§ 11. Перыядычнасць змянення ўласцівасцей атамаў хімічных элементаў і рэчываў, якія імі ўтвораны

*Залежнасць уласцівасцей аксідаў і гідраксідаў ад значэння ступені акіслення элемента ў злучэнні

Ступень акіслення атамаў, якія ўтвараюць аксіды і гідраксіды, уплывае на характар уласцівасцей гэтых рэчываў.

Напрыклад, у радзе аксідаў $Li with plus 1 on top subscript 2 straight O space long dash space Be with plus 2 on top straight O space long dash space stack space straight B subscript 2 with plus 3 on top straight O subscript 3 long dash straight C with plus 4 on top straight O subscript 2 space long dash straight N with plus 5 on top subscript 2 straight O subscript 5$ з павелічэннем ступені акіслення атамаў элемента адбываецца паслабленне асноўных і нарастанне кіслотных уласцівасцей. Так, у Li₂O выражаны асноўныя ўласцівасці, у BeO — ужо амфатэрныя, у астатніх аксідаў — кіслотныя, прычым сіла кіслотных уласцівасцей нарастае з павелічэннем ступені акіслення ў радзе $stack straight B subscript 2 with plus 3 on top straight O subscript 3 long dash straight C with plus 4 on top straight O subscript 2 long dash straight N with plus 5 on top subscript 2 straight O subscript 5$ .

Аналагічная заканамернасць назіраецца і для адпаведных гэтым аксідам гідраксідаў: LiOH — моцная аснова; Be(OH)₂ — амфатэрны гідраксід; Н₃ВО₃ або B(OH)₃ і H₂CO₃ — слабыя кіслоты; HNO₃ — моцная кіслата.

Аксiды	$Li with plus 1 on top subscript 2 straight O$	$Be with plus 2 on top straight O$	$stack straight B subscript 2 with plus 3 on top straight O subscript 3$	$straight C with plus 4 on top straight O subscript 2$	$straight N with plus 5 on top subscript 2 straight O subscript 5$
Гiдраксiды	$LiOH$	$Be left parenthesis OH right parenthesis subscript 2$	$straight B left parenthesis OH right parenthesis subscript 3$	$straight H subscript 2 CO subscript 3$	$HNO subscript 3$
Расце ступень акіслення, змяншаецца радыус атама элемента

Нарастаюць кіслотныя ўласцівасці

Слабеюць асноўныя ўласцівасці

Узмацненне кіслотных уласцівасцей аксідаў і гідраксідаў з павелічэннем значэння ступені акіслення элемента ў злучэнні назіраецца і для асобных элементаў. Так, змену ўласцівасцей у радзе кіслародзмяшчальных кіслот хлору можна паказаць наступнай схемай:

$straight H Cl with plus 1 on top straight O$	$straight H Cl with plus 3 on top straight O subscript 2$	$straight H Cl with plus 5 on top straight O subscript 3$	$straight H Cl with plus 7 on top straight O subscript 4$
Расце ступень акіслення атама хлору

Узмацняюцца кіслотныя ўласцівасці, павышаецца ўстойлівасць злучэнняў

Узмацняецца акісляльная здольнасць

Такім чынам, з павелічэннем значэння ступені акіслення хлору ўстойлівасць яго гідраксідаў (кіслот) расце, а іх акісляльная здольнасць памяншаецца. Найбольш моцным акісляльнікам з’яўляецца хларнавацістая кіслата (HClO), а найменш моцным — хлорная кіслата (HClO₄).

Такая самая заканамернасць — узмацненне кіслотных уласцівасцей гідраксіду (і, адпаведна, паслабленне яго асноўных уласцівасцей) — з ростам ступені акіслення элемента характэрная не толькі для хлору, але і для іншых элементаў. Найбольш ярка гэтая заканамернасць прасочваецца ў аксідах і гідраксідах хрому і марганцу, што мы спецыяльна разгледзім у § 49.1.