Геаграфія. 11 клас

Геаграфічныя адрозненні ў якасці жыцця насельніцтва гарадоў свету. Калі разгледзець якасць жыцця насельніцтва ў гарадах з выкарыстаннем асобных паказчыкаў, то атрымаецца наступная карціна.

Па аб’ёме ўнутранага валавога прадукту ў свеце ў першую дзясятку ўваходзяць гарады пераважна развітых краін (табл. 6*). Як бачна, у першай тройцы знаходзяцца буйныя гарады па колькасці насельніцтва, размешчаныя ў эканамічна развітых краінах. Разам з тым у рэйтынгу можна заўважыць найбуйнейшы эканамічны цэнтр свету — Шанхай, а таксама Сеул і Маскву.

Табліца 6*. Гарады — лідары свету па агульным аб’ёме валавога ўнутранага прадукту, 2017 г.

	Назва горада	Краіна	ВУП, млрд дол.	Плошча, км2
1	Токіа	Японія	1520	2187,6
2	Нью-Ёрк	ЗША	1210	1,213
3	Лос-Анджэлес	ЗША	789,7	1,302
4	Сеул	Рэспубліка Карэя	779,3	605,21
5	Лондан	Вялікабрытанія	731,2	1,570
6	Парыж	Францыя	669,2	105,4
7	Осака	Японія	654,8	552,26
8	Чыкага	ЗША	524,6	606,1
9	Масква	Расія	520,1	2510
10	Шанхай	Кітай	516,5	6340,5

Паразважаем. Токіа з’яўляецца адным з цэнтраў сусветнай эканомікі і лідарам па агульным аб’ёме ВУП. Устанавіце ўзаемасувязь аб’ёму ВУП з найбуйнейшымі ТНК. Якія найбуйнейшыя ТНК размешчаны ў Токіа?

Па паказчыку ВУП на душу насельніцтва ў рэйтынгу прадстаўлены іншыя гарады свету (мал. 116-27).

У першай тройцы — гарады, невялікія па колькасці насельніцтва, але з вельмі ўплывовымі эканамічнымі пазіцыямі ў свеце і ў сваіх краінах. Гэта Цюрых (Швейцарыя), Осла (Нарвегія) і Сан-Хасэ (ЗША).

Папрацуем з атласам. Знайдзіце на карце гарады свету, якія ўваходзяць у тройку лідараў па паказчыку ВУП на душу насельніцтва.

У другой частцы свету побач з «полюсам» звышбагатых гарадоў з вялікімі аб’ёмамі даходаў насельніцтва размяшчаецца полюс галечы і гарадской неўладкаванасці. Гэта так званы «адваротны бок урбанізацыі» або «твар урбанізацыйнай беднасці» новага тысячагоддзя. Так называюць у свеце трушчобнае гарадское рассяленне (мал. 116-28, 116-29).

У свеце па-ранейшаму захоўваецца высокая доля гарадскога насельніцтва, якое пражывае ў трушчобах,  — 29,7 %, г. зн. практычна кожны трэці гарадскі жыхар свету. На карце свету застаюцца краіны, дзе больш за палову ўсіх гарадскіх жыхароў пражываюць у трушчобах. Гэта Мазамбік (80 %), ДР Конга і Мадагаскар (па 77 %), Гаіці (74 %), Нігер (70 %), Малаві (67 %), Буркіна-Фасо (66 %), Бенін (62 %), Ямайка (61 %) і інш. У гэтым спісе дамінуюць краіны Афрыкі. У рэгіёне на поўдзень ад Сахары 56 % усяго гарадскога насельніцтва жывуць у трушчобах.

Паразважаем. Кібера — прыгарад кенійскай сталіцы Найробі — найбуйнейшыя трушчобы Афрыкі. Халупы з кавалкаў шыферу і кардону пакрываюць пагоркі ў 5 км ад цэнтра, а дакладны лік мясцовых жыхароў невядомы: паводле ацэнак розных арганізацый, гэтая лічба вагаецца ад 200 тыс. да 2 млн чал. Паселішча існуе ўжо амаль сотню гадоў — яно ўтварылася ў 20-х гг. мінулага стагоддзя, калі мігранты з рэзервацый перасяляліся ў сталіцу ў пошуках працы. Сёння яны жывуць на 1 дол. у дзень у дамах без вады і каналізацыі. Электрычнасць ёсць толькі ў 20 % насельніцтва, а тэлевізар і радыё — і ўвогуле ў адзінак. Вялікія сем’і туляцца ў маленькіх пакоіках, за гэта жыллё яны плацяць 6-10 дол. у месяц. Чаму, нягледзячы на цяжкія ўмовы жыцця, насельніцтва вымушана было перасяляцца ў горад?

Аднак за апошнія 15-20 гадоў у свеце дасягнуты пэўны поспех у вырашэнні праблемы трушчобнага рассялення. Доля насельніцтва, што пражывае ў трушчобах, скарачаецца.

У першую дзясятку па якасці жыцця, паводле рэйтынгу кансалтынгавага агенцтва Mercer, увайшлі невялікія па колькасці насельніцтва гарады эканамічна развітых краін. Абсалютная большасць з іх — гэта еўрапейскія гарады. Першае месца, па даных за 2019 г., заняла Вена, другое — Цюрых, трэцяе — Ванкувер (табл. 7*).

Табліца 7*. Першая дзясятка гарадоў па якасці жыцця, 2019 г. (па даных кансалтынгавага агенцтва Mercer)

Ранг	Назва горада	Краіна
1	Вена	Аўстрыя
2	Цюрых	Швейцарыя
3	Ванкувер	Канада
3	Мюнхен	Германія
3	Окленд	Новая Зеландыя
6	Дюсельдорф	Германія
7	Франкфурт-на-Майне	Германія
8	Капенгаген	Данія
9	Жэнева	Швейцарыя
10	Базэль	Швейцарыя

Папрацуем з атласам. Знайдзіце на карце дзесяць гарадоў — лідараў па якасці жыцця.

Папрацуем з атласам. Выкарыстоўваючы карты атласа, назавіце гарады — лідары па якасці жыцця, найбольш блізка размешчаныя да меж Рэспублікі Беларусь.

У адпаведнасці з Індэксам росквіту горада ААН-Хабітат першыя пазіцыі па крытэрыі якасці жыцця занялі наступныя гарады: Токіа, Парыж, Стакгольм, Осла, Сеул, Хельсінкі, Барселона, Таронта.