Гісторыя Беларусі ад старажытных часоў да канца XVIII ст.

У XIІ—XIII стст. на землях ВКЛ пачалі рассяляцца нешматлікія групы палякаў. Крэўская унія 1385 г. абумовіла рост польскага насельніцтва на этнічных беларускіх землях, асабліва ў заходніх раёнах. Яно складвалася з прастаўнікоў малазямельнай шляхты, духавенства, гандляроў, рамеснікаў, ваеннапалонных і інш. Ад палякаў ВКЛ запазычыла адміністрацыйны падзел на ваяводствы, права гарадоў на самакіраванне, грыгарыянскі каляндар, назвы шэрагу населеных пунктаў.

На ўсім працягу існавання ВКЛ на землях Беларусі пражывалі літоўцы. Звесткі аб іх перасяленні на пераважна заходнія землі адносяцца да XIII—XIV стст. Крыжацкая агрэсія пацясніла балцкае насельніцтва на ўсход, і асобныя групы літоўцаў рассяліліся на ўсходнеславянскіх тэрыторыях.

Тэратыярыяльная блізкасць размяшчэння, наяўнасць падобных рыс у матэрыяльнай і духоўнай культуры, дынастычныя шлюбы абумовілі рассяленне на тэрыторыі Беларусі выхадцаў з Маскоўскай дзяржавы. Напрыклад, у 1350 г. вялікі князь Альгерд ажаніўся з цвярской княжной Ульянай, разам з якой на пастаяннае жыхарства ў Вільню пераехалі прыбліжаныя да яе асобы. Вялікі князь Вітаўт пасля паходу на Пскоў у 1405 г. прывёў адтуль ваеннапалонных, якіх пасяліў у Гародні. У XV—XVI стст. у ВКЛ людзі з Маскоўскай дзяржавы перасяляліся і добраахвотна. Сярод іх — рускі першадрукар Іван Фёдараў, сяляне і гараджане, якія ратаваліся ад феадальнага прыгнёту.

У XV ст. на Беларусі з’явіліся цыганы. Упершыню яны ўзгадваюцца ў 1501 г. у прывілеі вялікага князя літоўскага Аляксандра Казіміравіча. Тады цыганскі войт Васіль і цыганы атрымалі права весці вандроўнае жыццё ў ВКЛ, мець уласны суд. Цыганы сябе называлі «ромы» і мелі славу добрых каняводаў, кавалёў, ювеліраў, спевакоў, танцораў. Яны выдатна дрэсіравалі мядзведзяў. Большасць цыган вяла вандроўны лад жыцця. Галоўным месцам збору асобных груп цыган была Зэльва (раённы цэнтр у сучаснай Гродзенскай вобласці). Князі ў другой палове XVI ст. спрабавалі зрабіць вандроўных цыган аселым насельніцтвам. Аднак тыя не прыжыліся на вёсцы, а ішлі ў гарады і мястэчкі, дзе звычайна займалі ўскраіны. Толькі ў XVIII ст. з’явіліся аселыя цыганы-рамеснікі ў мястэчку Мір на Гарадзеншчыне.

Такім чынам, насельніцтва сучасных беларускіх тэрыторый было поліэтнічным, яго пераважную частку складалі беларусы, але былі прадстаўлены і розныя па сваёй колькасці этнічныя меншасці.