*§ 12-0. Эканоміка як навука
Эканамічныя школы. Аснову падзелу эканамістаў паводле напрамкаў і школ складаюць адрозненні ў разуменні прадмета і задач даследавання, у метадах аналізу, падыходах да вывучэння эканамічных праблем і вывадах, якія лагічна вынікаюць для эканамічнай палітыкі. Эканамічныя школы атрымліваюць сваё найменне паводле геаграфічнай прыметы, паводле імя свайго заснавальніка або ў адпаведнасці з рысамі метадалогіі.
Падзел на школы і напрамкі ў пэўным сэнсе ўмоўны. У межах аднаго напрамку можа існаваць некалькі школ. Пазіцыі і погляды многіх эканамістаў не застаюцца нязменнымі, яны эвалюцыянуюць.
| Школы | Прадстаўнікі | Асноўныя ідэі |
| Меркантылізм (XVI−XVIII стст.) | Томас Ман, Антуан Манкрэцьен | Меркантылісты (ад лац. mercari — гандляваць) назапашванне золата і срэбра разглядалі ў якасці галоўнай гаспадарчай мэты і найважнейшага клопату дзяржавы. На іх думку, неабходна менш тавараў увозіць у краіну і больш вывозіць, а для таго каб вывозіць тавары, трэба развіваць іх вытворчасць і абараняць айчыннага вытворцу (пратэкцыянізм) |
| Фізіякратызм (XVIII ст.) | Франсуа Кенэ | Фізіякраты (ад франц. physiocrates, ст.-грэч. φύσις — прырода і κράτος — моц, улада, панаванне, інакш кажучы, панаванне прыроды) даследавалі ўплыў прыродных з’яў на эканоміку грамадства, асноўнай крыніцай багацця з’яўляецца вытворчасць, хаця і існуе толькі адна яго галіна — сельская гаспадарка, дзе багацце ўзнікае натуральным шляхам і ўяўляецца дарункам прыроды. Аднак сама па сабе прырода, без укладання капіталу і працы, не можа пастаянна прымнажаць багацце грамадства |
| Класічная школа (к. XVIII — 1−я пал. XIX ст.) | Адам Сміт, Давыд Рыкарда, Жан-Батыст Сэй, Томас Мальтус | У экономіцы дзейнічае натуральны парадак, таму рынку не патрэбна дзяржаўнае рэгуляванне. Прадстаўнікі класічнай школы вызначылі, што крыніцай багацця з’яўляецца не толькі сельская гаспадарка, але і праца ва ўсіх сферах грамадскай вытворчасці. Рост багацця адбываецца тады, калі першапачаткова затрачаная сума прырастае на дадатковую велічыню (прыбавачны кошт, ці прыбытак) |
| Марксізм (2-я пал. XIX — XX ст.) | Карл Маркс, Фрыдрых Энгельс | Карл Маркс і Фрыдрых Энгельс стварылі арыгінальныя вучэнні і канцэпцыі: тавару, грошай, вытворчасці працы, аднаўлення, эканамічных крызісаў, грамадска-эканамічных фармацый і інш. Аснова развіцця грамадства — матэрыяльная вытворчасць. Пры капіталістычным спосабе вытворчасці прыбавачны кошт прысвойваецца капіталістам у выглядзе прыбытку, у чым і выражаецца эксплуатацыя ім працоўнага |
| Неакласічная школа (к. XIX — XX ст.) | Альфрэд Маршал | Распрацавана сучасная тэорыя рынку: прааналізаваны механізмы рыначнага цэнаўтварэння, фарміравання рыначнай раўнаважнай цаны, узаемадзеянне попыту і прапановы, уплыў на іх разнастайных фактараў і інш. |
| Інстытуцыяналізм (XIX−XX стст.) | Торстэйн Веблен | Інстытуцыяналісты адстойвалі вырашальную ролю пазаэканамічных фактараў, у першую чаргу сацыяльных інстытутаў, у эканамічных паводзінах, гаспадарчай дзейнасці, эканамічных працэсах наогул |
| Кейнсіянства (XX−XXI стст.) | Джон Кейнс | Рынак не здольны справіцца з такімі негатыўнымі, унутрана ўласцівымі яму з’явамі, як крызісы, інфляцыя, беспрацоўе, манапалізацыя, ад якіх страты грамадства такія вялікія, што неабходна дзяржаўнае ўмяшанне. Кейнс абгрунтаваў неабходнасць, формы, метады дзяржаўнага рэгулявання рыначнай эканомікі |
| Манетарызм (XX−XI стст.) | Мілтан Фрыдман | Адстойваюць свабоду прадпрымальніцтва і мэтазгоднасць істотна абмежаваць сферу і змяніць формы дзяржаўнага ўмяшання ў эканоміку. Манетарысты лічаць, што грошы ў сучасным грамадстве адыгрываюць надзвычай важную ролю і што шляхам рэгулявання аб’ёму грашовай масы можна аказваць уплыў на эканоміку |
Такім чынам, эканамічная тэорыя ўвесь час развівалася ў адпаведнасці з патрабаваннямі гаспадарчай практыкі. Шэраг напрамкаў і школ аказаў вырашальны ўплыў на эканамічны прагрэс і развіццё грамадства (марксізм, кейнсіянства, манетарызм). Сучасная эканамічная тэорыя прадстаўлена разнастайнымі ідэямі, канцэпцыямі, школамі і напрамкамі. Асноўная плынь эканамічнай думкі ўключае ў сябе школы і напрамкі, якія ў той ці іншай ступені падзяляюць ідэі неакласічнай школы.
