Практыкум "СТАНАЎЛЕННЕ І РАЗВІЦЦЕ ДЗЯРЖАЎНАСЦІ НА ТЭРЫТОРЫІ БЕЛАРУСІ"
4. З літоўска-інфлянцкага мірнага дагавору 1338 г. (1 лістапада 1338 г.) [4]
Гэта мір, які заключылі магістр Інфлянтаў [Эберхард фон Маннгейм, магістр Інфлянцкага ордэна (1328–1340)] і кароль Літвы [Гедзімін] і выказалі ў наступных словах:
… (2) Далей, мір[ная мяжа] павінен [павінна] ісці ад Эвясты ўверх да самай рэчкі, што называецца Педэнэ, а далей ад рэчкі па [межах] старому [старога] міру [міра] да Адзелле.
(3) Пад час міру ці па-за ім ніякае войска не павінна ўварвацца ні адсюль, ні сюды; або ніякія пастухі.
(4) Далей, Дзвіна павінна быць свабоднай для кожнага купца, ці будзе ён хрысціянін або паганін, для паездак уверх або ўніз так высока, як Дзвіна цячэ, і ўсе рэчкі, што ўпадаюць у яе вышэй Эвясты.
(5) Далей, нямецкі купец павінен ездзіць бяспечна для жыцця і маёмасці так далёка, на колькі пашыраецца ўлада караля Літвы на літвінаў і русінаў…
(7) Калі здарыцца, што які-небудзь нямірны чалавек прыйдзе ў мір[ную зямлю], ён павінен быць свабодны; ці [і] жыве ён ў міры ці парушыць мір… і будзе пабіты, ніякая са старонаў не будзе вінаватая за гэта, ні магістр, ні кароль.
… (10) Далей, калі ў якога-небудзь нямецкага купца ў Літве або ў Рускай зямлі будзе што-небудзь скрадзена, гэта належыць судзіць там, дзе гэта адбудзецца; калі здарыцца, што немец скрадзе што-небудзь у русіна або літвіна, аднолькава належыць гэта судзіць там, дзе адбылося. Калі ж нямецкія купцы пасварацца паміж сабою ў Літве ці ў Рускай зямлі, то яны павінны адкласці [разгляд справы] да Рыгі і там гэта належьшь судзіць; аднолькава, калі русіны ці літвіны пасварацца паміж сабой у зямлі магістра, то яны павінны адкласці [разгляд справы] да сваіх вышэйшых. Далей, калі нямецкі купец пасварыцца з літвінам ці з русінам абс русін ці літвін з немцам, неабходна судзіць [там], дзе гэта здарыцца.
(11) Калі літвін ці русін бяжыць праз мірную зямлю ў хрысціянскую зямлю і прынясе з сабой маёмасць і кароль захоча прынесці клятву на тым, што маёмасць належыць іншаму, то маёмасць неабходна вярнуць. Тое самае аднолькава [належыць вярнуць], калі бяжыць чалавек з хрысціянскай зямлі праз мірную зямлю ў Літву ці ў Рускую зямлю і прынясе з сабой маёмасць, і магістр ці лайдмаршалак пажадаюць прынесці клятву ў тым, што маёмасць належыць іншаму, то трэба гэта вярнуць.
… (13) Далей не трэба ні з якога боку затрымліваць купцоў, але калі літвін ці русін пажадае абвінаваціць немца па старой справе, ён павінен пайсці [і звярнуцца] да тых, кім ён быў затрыманы; тое самае павінен рабіць немец [у адносінах да] літвіну [-а] або русіну [-а]…
Пераклад на беларускую мову А. А. Радамана паводле перакладу тэкста гэтага дагавора са старажытнанямецкай мовы на рускую, змешчанага ў выданні: Полоцкие грамоты XIII – начала XVI в. / Сост. А. Л. Хорошкевич. Ч.
1. Прааналізуйце тэкст дагавору, выкарыстоўваючы памятку «Як працаваць з гістарычным дакументам».
2. Пакажыце на карце дзяржавы, якія склалі гэты дакумент.
3. Ахарактарызуйце гістарычныя ўмовы з’яўлення дакумента.
4. Назавіце асноўныя палажэнні дакумента. Ацаніце іх станоўчыя ці адмоўныя бакі для кожнай з падпісаўшых яго краін, іншых краін, міжнароднай сітуацыі ў цэлым.
5. Растлумачце, у чым і чаму дакумент складзены на такіх умовах (на карысць адных і на шкоду інтарэсам іншых дзяржаў, на парытэтных пачатках).
6. Якія змены ў палітычным, эканамічным плане адбыліся альбо меркаваліся адбыцца ў адпаведнасці з гэтым дакументам?
7. Які характар насіў гэты дакументы: адкрыты ці сакрэтны – і чаму?
8. Дайце абагульняючую ацэначную характарыстыку гэтага дакумента.
9. Распрацуйце правілы ўзаемаадносін літоўцаў з Інфлянтамі ў рэчышчы сучаснага заканадаўства (перакладзіце гэты дагавар на сучасную мову).
[4]Вішнеўскі А. Ф., Юхо Я. А. Гісторыя дзяржавы і права Беларусі ў дакументах і матэрыялах (Са старажытных часоў да нашых дзён): вучэб. дапам. Мінск: Акадэмія МУС РБ, 1998. С. 31–33.