|
 Паміж часткамі бяззлучнікавага складанага сказа ставяцца коска, кропка з коскай, двукроп’е, працяжнік.
К о с к а й р а з д з я л я ю ц ц а раўназначныя, аднатыпныя часткі бяззлучнікавага складанага сказа, у якіх паведамляецца пра падзеі і з’явы, што адбываюцца адначасова або паслядоўна, і якія па сэнсе цесна звязаны паміж сабой: Жыццё — самы адказны экзамен, яго ніяк не абмінеш (Ю. Свірка). [ ], [ ]; Бралася вясна, цяплела, па злізаных сонцам ледзяных каляінах беглі ручаі (А. Кудравец). [ ], [ ], [ ].
К р о п к а з к о с к а й с т а в і ц ц а паміж адносна незалежнымі часткамі бяззлучнікавага складанага сказа, калі яны разгорнутыя і (або) маюць свае знакі прыпынку: Духмянасцю лета дыхне і жоўтаю поўняй начною; маланкі гарачы свой гнеў астудзяць вадой дажджавою (В. Ярац). [ ]; [ ]; Іх [рукі маці] цалавала зямля сваімі пясчанымі вуснамі і каласамі; неба спякотай, вятрамі, дажджамі іх цалавала (М. Танк). [ ]; [ ].
К р о п к а й з к о с к а й р а з д з я л я ю ц ц а групы адносна незалежных састаўных частак бяззлучнікавага складанага сказа: Рака кірунак здольна павярнуць, вярнуцца можа, круг зрабіўшы, вецер; сады, вясной адцвіўшы, зацвітуць, на ноч зайшоўшы, сонца зноў засвеціць (А. Бачыла). [ ], [ ]; [ ], [ ]; Ёсць на свеце роднае мястэчка, там штогод бываюць кірмашы; міма школы меленькая рэчка без мяне адна плыве ў цішы (А. Куляшоў). [ ], [ ]; [ ].
Паміж часткамі бяззлучнікавага складанага сказа с т а в і ц ц а д в у к р о п’ е, калі:
• у другой частцы (або ў некалькіх наступных) раскрываецца змест, даецца паясненне таго, пра што гаворыцца ў першай частцы: I неспадзявана адбылося незвычайнае: ціхая, нявідная, у жнівеньскім росквіце рабіна заружавела, зазырчэла яркім, кідкім хараством, гарачым полымем агністых гронак (І. Мележ). [ ]: [ ]; Стаяла прадвесне на дварэ: быў сакавік (М. Стральцоў). [ ]: [ ]; Раніца была цудоўная: неба без аблачынкі, зіхацелі мокрыя газоны, успыхвалі блікамі вокны (І. Клімянкоў). [ ]: [ ], [ ], [ ];
• у другой частцы (або ў некалькіх наступных) указваецца прычына таго, пра што гаворыцца ў першай: Магчыма, не ўбачымся болей: выпадак — наш гаспадар (А. Вярцінскі). [ ]: [ ]; Чаканне было доўгім: Алена затрымлівалася на дзве гадзіны. [ ]: [ ];
• першая частка заканчваецца дзеясловамі бачыць, глядзець, разгледзецца, чуць, адчуць, адчуваць, заўважыць, зразумець, разумець, ведаць, верыць, казаць і інш. (або іх можна ўставіць): Я думаў: гэта сон прысніўся мне (М. Танк). [ ]: [ ]; Неўзабаве, расплюшчыўшы вочы, Міхась павярнуў галаву налева: доўгі хвост цягніка, як вусень, цягнецца ўперадзе (Д. Пятровіч). [ ]: [ ];
• першая частка з’яўляецца абагульняльнай у адносінах да наступных: Звыклыя гукі напоўнілі лясныя гушчары: у галлі заварушылася сонная птаха, піскнуў заяц, бязгучна мільгануў кажан (М. Лынькоў). [ ]: [ ], [ ], [ ].
П р а ц я ж н і к с т а в і ц ц а паміж часткамі бяззлучнікавага складанага сказа, калі:
• у першай з іх указваецца на ўмову або час дзеяння, пра што паведамляецца ў другой: Ветразь ёсць — плыві! (А. Вярцінскі). [ ] — [ ]!; Хай пойдзе суткі цёплы дождж — папараць зазелянее, пусціцца ў рост і дагоніць малады сасняк (І. Пташнікаў). [ ] — [ ];
• у другой частцы паказваецца вынік або робіцца вывад з таго, пра што паведамляецца ў першай: Зайграла музыка — дзяўчаты павесялелі. [ ] — [ ];
• змест частак супрацьпастаўляецца або супастаўляецца: Пойдзе рэха направа — не прабіцца праз травы (К. Кірэенка). [ ] — [ ]; Удачы не было — была ўзнагарода за цярплівасць (М. Стральцоў). [ ] — [ ];
• у сказе гаворыцца пра хуткую змену падзей або ў другой частцы паказваецца неадпаведнасць, нечаканы вынік таго, пра што паведамляецца ў першай: Бусел узмахнуў крыламі — праз хвіліну ў небе была толькі белая кропка. [ ] — [ ];
• апошняя частка ў адносінах да папярэдніх з’яўляецца абагульняльнай: Дол засланы шышкамі, цвіце сунічнік, бруснічнік, перагукваюцца птушкі, звіняць камары — усё тут знаёмае... (І. Навуменка). [ ], [ ], [ ], [ ] — [ ]...;
• другая частка з’яўляецца параўнаннем у адносінах да першай: Дзяўчына ідзе — лебедзь плыве. [ ] — [ ].
|