*§ 0-8. Сказы са звароткамі, пабочнымі і ўстаўнымі канструкцыямі. Сэнсава-стылістычная і тэкстаўтваральная роля сказаў са звароткамі, пабочнымі і ўстаўнымі канструкцыямі ў тэкстах розных тыпаў і стыляў маўлення
Практыкаванне 119
Якія звароткі выкарыстоўваем мы ў сваім маўленні? Бывае, што надакучліва-трафарэтныя зайчык мой, коцік мой, лісічка мая... А вось мовазнаўца І. Саматыя назвала зваротак «самым яркім этыкетным знакам». Чаму? Адкажыце на пытанне пасля прачытання наступнага тэксту.
Наша мова створана для пяшчоты, якая з веку ў век, з пакалення ў пакаленне перадавалася ў вібрацыях гукаў, мяккасці, мілагучнасці выразаў. І нездарма замілаваннем напоўнены самыя цёплыя словы, якімі мы ласкава называем блізкіх: татка, матулечка, бабулька, дзядок, браточак, сястрыца.
Наватм звычайныя звароты да чужых людзей беларусы ператваралі ў прыклад найвышэйшай пашаны. Нашы землякі здаўна любілі ўжываць словы з памяншальна-ласкальнымі суфіксамі, якія здольныя рабіць цуд, яднаючы розных людзей: браток ты мой, даражэнькі, сябровачка, суседачка, спадарынька. Гэтыя выразы прыйшлі ў беларускую літаратуру — скарбніцу ласкавых слоў.
Асабліва дапаможа гэта слоўнае багацце закаханымм. Калі пачытаць лепшых беларускіх паэтаў, то пяшчота стане часткай душы, якая назапасіць ласкавых, прыгожых слоў на кожны новы дзень. Як называць ЯЕ? Князёўна, панначка, ясачка, ласачка, красуня, бярозка, ластаўка легкакрылая, зорачка спагадная, сонейка яснае, шыпшына, кветачка, лілея, гаспадынька... Ці хаця б працытаваць У. Караткевіча: «Ты — нечаканая радасць. Ты — ночы ласкавай крок».
Знойдуцца словы і для ЯГО: міленькі, лю ́бы, каханы, галубочак мой, анёл ясны, саколік, князюхна, ясакар, ясны пан, уладар, волат, гаспадар, галава...
Нашы продкі далікатна вызначалі пачуцці, таму і не задаволіліся адным словам люблю, а стварылі сваё, адмысловае кахаю. Любіць можна ўсіх, а вось кахаць дзяўчыну, хлапчыну, сваю палавіну.
Дарыце ім радасць прыемных слоў штодня, і вы зразумееце, якую чароўную сілу мае ласкавае слова, калі яно сказана на роднай мове!сн
Назавіце сказы з адасобленымі членамі. Растлумачце знакі прыпынку ў іх.
У словах, пазначаных тлустым шрыфтам, вызначце націск.
•Вызначце слова і як часціну мовы ў апошніх сказах.
•Назавіце сказы з простым дзеяслоўным, састаўным дзеяслоўным і састаўным іменным тыпам выказніка.