Грамадазнаўства. 11 клас

Еўрапейскі свет у эпоху Адраджэння (з курса лекцый Л. Майсеевай. Гісторыя цывілізацый)

…Цэнтр сусветнага ўпарадкавання перамясціўся ў напрамку да чалавека, баланс сіл парушыўся на карысць асобы.

…Непадзельнасць і асобнасць – дзве першыя ўмовы індывідуальнасці, якія сваім нараджэннем адкрываюць эпоху Адраджэння. Імкненне да самапазнання – ці не першая праява індывідуальнасці, якая адчувае сваю асаблівасць і жадае яе зразумець.

З самога слова «чалавек» у яго лацінскім гучанні homo мы выводзім асаблівасць эпохі Адраджэння – гуманізм. Гуманізм – гэта квінтэсэнцыя рэнесанснай думкі, яе філасофія.

…Чалавек здольны тварыць самога сябе, акультурваць уласную прыроду, вызначаць тым самым сваё месца ў свеце. Ствараючы сябе, чалавек абнаўляе і свет, у якім жыве, робіць яго «годным сваёй чалавечай годнасці».

Новыя ідэі ўзнікалі ў Італіі, набываючы сілу і нават уладу. Гуманісты па ўсёй Еўропе станавіліся палітыкамі, займалі пасады дзяржаўнага кіравання. Яны былі авеяны духам смелых пераўтварэнняў…

Эпоха Адраджэння, якая калісьці пачалася ў Італіі, раней за ўсё выявіла там і блізкасць трагічнага фіналу. На поўначы Еўропы ў пачатку XVI ст. усё яшчэ маглі спадзявацца на надыход залатога веку, але ў Італіі надзеі не было.

Мікеланджэла памёр у той самы год, калі нарадзіўся Шэкспір. Эпоха, якая пачалася ў Італіі вялікім чаканнем, скончылася праз два з паловай стагоддзі ў Англіі, Іспаніі – адчуваннем вялікай трагедыі, трагедыі гуманізму, чые ідэі былі адрынуты рэчаіснасцю.

Абяцаны і доўгачаканы залаты век гуманізму так і не надышоў. Тыя, на каго Эразм Ратэрдамскі спадзяваўся ў якасці яго заступнікаў, засталіся непрымірымымі ворагамі. Правіцелі ўсё больш нагадвалі партрэт гасудара, напісанага Нікола Макіявелі ў яго знакамітай працы «Гасудар». Еўрапейскі свет мала нагадваў утопію Т. Мора, а сам Мор заплаціў жыццём, калі паспрабаваў адстаяць гуманістычны прынцып свабоды волі рэальна, выступіўшы супраць гасудара – Генрыха VIII.

Эпоха Позняга Адраджэння, тая самая эпоха, для якой і з якой пісаў свайго «Гасудара» Нікола Макіявелі, сваім «героем» называе Чэзарэ Борджыа, з якога пісаўся «Гасудар», можа лічыцца ўзорам homo universalis за сваю здольнасць дабівацца ўлады любымі сродкамі. «Увесь свет – тэатр» – казалі ў эпоху Адраджэння і разглядалі сучасную палітыку як спектакль. Два стагоддзі Адраджэння не прайшлі дарэмна: новы чалавек узышоў на падмосткі гісторыі, адкрыўшы новы час.

Каго з пералічаных у тэксце дзеячаў можна назваць гуманістам, зыходзячы з сённяшніх рэалій? Абгрунтуйце сваё меркаванне. 

Лічыцца, што ХХ ст. было самым крывавым у гісторыі чалавецтва, але можа быць, усё становіцца толькі горш? Нароўні з хваробамі і прыроднымі катаклізмамі навінавыя стужкі не пакідаюць тэрор, вайна і злачыннасць.

Канадска-амерыканскі вучоны, нейрапсіхолаг Стывен Пiнкер у кнізе «Лепшае ў нас: чаму гвалту ў свеце стала менш» (2011) адстойвае прама процілеглы пункт гледжання: мы жывем у самую мірную эпоху за ўвесь час існавання віду. Жорсткасці становіцца менш, а каштоўнасць чалавечага жыцця расце (хоць з ім згодныя далёка не ўсе). У мінулым войны, рабства, дзетазабойства, жорсткае абыходжанне з дзецьмі, забойствы, пагромы, пакаранні, якія калечаць, кровапралітныя сутыкненні і праявы генацыду былі звычайнай справай. У сучаснай рэчаіснасці, паказвае Пiнкер, усе гэтыя віды гвалту значна скараціліся і паўсюдна ўсё больш асуджаюцца грамадствам.