Грамадазнаўства. 11 клас

Выклікі і пагрозы для чалавецтва. Навукова-тэхнічная рэвалюцыя акрамя велізарнай перавагі прынесла і глабальныя праблемы. Па-першае, гэта праблема выжывання ва ўмовах бесперапыннага ўдасканалення зброі масавага знішчэння. Па-другое, гэта экалагічны крызіс, які нарастае ў глабальных маштабах.

Беларуска-расійскі філосаф Вячаслаў Сцёпін называў тэхнагенным грамадства і шлях развіцця, у аснове якіх ляжыць паскораны навукова-тэхналагічны прагрэс, што вызначае эканамічны рост і змяненне чалавечых камунікацый. Гэты шлях даў чалавецтву мноства дасягненняў, але ён спарадзіў глабальныя крызісы — экалагічны і антрапалагічны, далейшае абвастрэнне якіх можа прывесці да дэградацыі біясферы і нават да сцэнарыя знішчэння чалавецтва. 

Ад вырашэння сучасных экалагічных праблем залежыць лёс чалавецтва. Ад сучаснага грамадства патрабуецца асэнсаванне таго факта, што дзеля атрымання прыбыткаў, узбагачэння нельга парушаць прыродную раўнавагу, законы прыроды. НТР дае магчымасці забяспечыць эканамічны рост пры разумным узаемадзеянні чалавека з прыродай.

Чалавек — гэта частка прыроды, але разам з тым чалавек — гэта прадпрымальная істота, якая сваімі дзеяннямі пераўтварае прыроду, у тым ліку прыроду самога сябе. Развіццё тэхнікі і тэхналогій прывяло да небывалага камфорту, наяўнасці вольнага часу, павелічэння працягласці жыцця. Адваротным бокам гэтых даброт з’яўляецца павышэнне патрабаванняў да адукацыйнага і інтэлектуальнага ўзроўню чалавека. Працэс тэхналагізацыі чалавека выяўляецца ў залежнасці чалавечага існавання ад тэхнічных сродкаў і вынікаў іх функцыянавання.

Правядзіце эксперымент «Дзень без тэхнікі» — на дзень адмоўцеся ад выкарыстання мабільнай сувязі, камп’ютарнай і бытавой тэхнікі, аўтамабільнага транспарту. Ці магчыма зрабіць гэта назаўсёды ў сучасных умовах? Чаму сёння ёсць людзі, якія адмаўляюцца ад тэхнічных даброт цывілізацыі? 

Улада тэхнікі праяўляецца не толькі ў тым, што чалавек у сваім паўсядзённым жыцці і вытворчасці ўжо не можа абысціся без дапамогі тэхнічных прылад, але і ў тым, што тэхніка ўкараняецца ў кіраванне грамадствам. Тэхнічныя сістэмы канструююцца, вырабляюцца і кіруюцца людзьмі і забяспечваюць дасягненне тых або іншых сацыяльна значных мэт. Энергетычныя, ядзерныя, інфраструктурныя, транспартныя, касмічныя аварыі і катастрофы выклікаюцца разузгадненнем узаемадзеяння элементаў складаных сістэм, у стварэнні і функцыянаванні якіх задзейнічаны як людзі, так і тыя або іншыя элементы свораных імі тэхналогій.

Ці згодныя вы з тым, што па меры развіцця тэхнікі ўсё большая роля пачынае належаць чалавечаму фактару? Абгрунтуйце сваё меркаванне. 

Правядзіце пошук па малюнках. Вызначце назву работы беларускага мастака Аляксандра Кішчанкі, якая сёння знаходзіцца ў штаб-кватэры ААН у Нью-Ёрку. Якой значнай для Беларусі і ўсяго свету падзеі прысвечана гэта работа? 

Навукова-тэхнічны прагрэс цесна звязаны з духоўна-маральным развіццём чалавека. Сучасны стан навукі, тэхнікі, сістэм узбраення востра ставіць перад людзьмі праблему асабістай адказнасці за рашэнні і дзеянні. Сёння неабходна крытычная ацэнка тых сацыяльных фактараў, умоў і абставін, якія вядуць да антыгуманнага выкарыстання вынікаў навукова-тэхнічнага прагрэсу. Вельмі важны таксама пошук тэндэнцый і сіл, здольных супрацьстаяць дэгуманізацыі навукі і тэхнікі, грамадства наогул.