Беларуская мова. 11 клас

Прачытайце разважанні айчыннага мовазнаўца Міхася Яўневіча. Карыстаючыся прыведзеным каментарыем як узорам, назавіце ўмовы адасаблення/неадасаблення (пры адпаведных зменах) у наступных сказах. Якія ўмовы — граматычныя або сэнсавыя — з’яўляюцца, на вашу думку, вырашальнымі пры адасабленні членаў сказа?

Пры разглядзе сказаў з адасобленымі членамі часта на першы план ставяцца граматычныя ўмовы адасаблення. Фактычна ж^м асноўнай умовай адасаблення з’яўляецца дадатковая сэнсавая нагрузка, якую выконвае той ці іншы даданы член сказа. Таму пры аднолькавых граматычных умовах тое самае спалучэнне слоў можа адасабляцца і не адасабляцца ў залежнасці ад яго сэнсавай нагрузкі. Так, у сказе Адагрэтая за вясну зямля набрала сіл (Я. Колас) спалучэнне адагрэтая за вясну выступае толькі ў сваім асноўным значэнні і таму не адасабляецца. Калі ж мы інтанацыйна выдзелім гэтыя словы, то ўзмоцніцца іх сувязь з выказнікам набрала сіл, гэта спалучэнне набудзе адценне прычыннага значэння і, вядома, адасобіцца: Адагрэтая за вясну, зямля набрала сіл.

1. Месяц, яркі і круглы, абліў наваколле халодным святлом (З. Бядуля). 2. На палях нерухома ляжала восень, шэрая, аднастайная (І. Шамякін). 3. Услед за крыгамі плыве ў Волзе вымытае^м сонца (С. Грахоўскі). 4. Працяты марозам снег хрустка скрыпеў пад нагамі дзеда Талаша (Я. Колас). 5. Васіль углядаўся ў вышытае зорамі неба (І. Мележ).